İslam Hukukuna Giriş

Yanıt Açıklaması: Asıldaki hükmün konuluş gerekçesi bazen açıkça belirtilmiş olur. Buna mansus illet denilir.

Yanıt Açıklaması: Yaşayan Sünni hukuk ekolleri “dört mezhep” adıyla da anılan Hanefi, S¸a^fii^, Maliki ve Hanbeli ekolleridir. Bunların yanında günümüze kadar varlığını sürdüremeyen Sünni hukuk ekolleri bulunmaktadır. Başlıcalarını Evza^i^, Sevri^, Leys, Taberi^ ve Zahiri^ ekolleri oluşturmaktadır.

Yanıt Açıklaması: Istıslah, genel olarak maslahat-ı mürseleyi dikkate alma, ona göre hüküm verme anlamına gelir. Maslahat, asıl itibariyle, yararı sağlama (celb-i menfaat) veya zararı gidermeden (def-i mazarrat) ibarettir.

Yanıt Açıklaması: Müctehid imamlar döneminin en bariz özelliği bir önceki kuşakta ana eğilimler etrafında ekolleşmeler yaşanmışken, bu dönemde o ekollerin içerisinden şahıs merkezli yeni bir hukuki yapılanma doğmasıdır. Mezhep adı verilen bu yapılanma, içinden çıktığı ekolün özelliklerini yansıtmakla beraber, kurucu kabul edilen hukukçunun görüşleri çerçevesinde şekillenmekteydi. Bu anlamda mezhep “belli bir müctehidin kendine mahsus ictihad usulü ve bu usul ile elde edilmiş fıkıh hükümleri bütünü”nü ifade ediyordu.

Yanıt Açıklaması: Istıshâb, mevcut olan bir şeyin aynı şekilde devam etmesi, diğer bir ifadeyle, daha önce varlığı bilinen bir durumun, aksine delil bulunmadıkça, varlığını koruduğuna hükmedilmesi şeklinde tanımlanır. Usulcülerin “Bekâu mâ kâne alâ mâ kân” sözleri bunu ifade eder..

Yanıt Açıklaması: Sünni ve Mutezili usulcüler kıyası kabul ederler. Onlara göre sınırlı sayıdaki nasları sınırsız hayat olaylarına yetiştirmenin başka yolu yoktur.

Yanıt Açıklaması: Mendub, yapılması istenilmekle birlikte terk edilmesinden dolayı kınamanın söz konusu olmadığı fiildir. Diğer bir ifadeyle kesin olmayan bir şekilde yapılması istenen, yapılması terk edilmesinden daha iyi olan fiildir.

Yanıt Açıklaması: Müctehid imamlar döneminde fıkıh çalışmalarının yoğunluğunun ve itibarının artmasını, buna bağlı olarak sistemleştirme ve ekolleşmenin gerçekleşmesini açıklamak amacıyla bazı faktörler üzerinde durulmuştur: Bu dönem, Abbasilerin iktidarda olduğu zaman dilimine denk gelmektedir. Emevileri iş başından uzaklaştırarak iktidara gelen Abbasiler, toplum üzerinde meşruiyet kazanmak ve etkinliklerini artırmak amacıyla dini konulara ve ilim adamlarına ilgi göstermiş, bu alandaki çalışmaları teşvik etmiştir. İslam’a yeni giren, farklı gelenek ve kültürlere sahip insanların ameli konularla ilgili birçok meselenin hükmünü öğrenme ihtiyacı hissetmesi de İslam hukuku alanındaki çalışmalara hız vermiştir. Bu dönem hukukçuları, hukuk alanında sistemleşmeye imka^n verecek bir gelenek ve alt yapıya dayanma şansına sahip olmuşlardır. Müctehid imamlar döneminde döneme adlarını veren, hukuki konularda üstün yeteneklere sahip kabiliyetli hukukçular yetişmiş, bunların etrafında “mezhep” adıyla anılan hukuki yapılanmalar gerçekleşmiştir. Tedvin ve ekolleşme için gerekli ortamın oluşması ilgili faaliyetleri kolaylaştırmıştır.

Yanıt Açıklaması: Çözüm: Kur’anda yer alan ve hukuki düzenleme getiren ayetlerin amacı insan yararının ve mutluluğunun sağlanmasıdır.

Yanıt Açıklaması: Hz. Aişe’nin (ö. 58/678) ilk inen ayetlerin Cennet ve Cehennem motifleri taşıdığı, daha sonra helal ve haramla ilgili ayetlerin geldiğine ilişkin tespitine göre doğru

Yanıt Açıklaması: İlk inen ayetlerle ilişkili Hz. Peygamber dışında ifadelerde bulunan kişiler vardı. Bunlardan birisi de Hz. Peygamber’in eşi Hz. Aişedir.

Yanıt Açıklaması: Sünnet, terk edilmesi yasaklanmamakla birlikte yapılması iyi görülen ve dinde izlenegelen bir gelenek haline gelmiş fiillerdir. Buna ezan, cemaatle namaz kılma, abdest alırken ağza su verme ve namazların müekked sünnetlerini örnek verebiliriz.

Yanıt Açıklaması: Ebu Hanife, Kitab ve Sünnet’te delil bulamazsa sahabe görüşleri içerisinden tercih yapar, tabiun müctehidlerinin içtihatlarını bağlayıcı bir delil olarak kabul etmezdi.

Yanıt Açıklaması: İslam hukukunun diğer ilahi^ hukuk düzenleri ile kaynak birliği bulunmaktadır. Kaynak da, tarih boyunca peygamberler aracılığıyla gönderilen vahiydir. İslam hukuku da da^hil, ilahi^ hukuk düzenlerinin her biri, ilahi^ iradeyi temsil eden vahye dayalı ilkeler üzerine kurulmuştur. İslam hukuku ile diğer ilahi^ hukuk düzenleri arasında amaç birliği de mevcuttur. İlahi^ hukuk düzenlerinin asıl amacı, insanları a^hiret mutluluğuna ulaştırmaktır.

Yanıt Açıklaması: İslam inancında dünyadaki davranışların karşılığının ahirette bir karşılığının olacağı önem taşır. Bu nedenle dünyada yapılanların karşılığı hukuki bir düzenleme getirmektedir.

Yanıt Açıklaması: Şeriat, hem nass yoluyla bildirilmiş hem de ictihadî yöntemlerle elde edilmiş hükümleri birlikte içermektedir.

Yanıt Açıklaması: Şia’nın yalnızca ehl-i beyt ve onların taraftarı olan sahabilerin rivayetlerini kabul etmektir. Bu nedenle diğer gruplardan ayrılır.

Yanıt Açıklaması: Istıshâb, “sohbet” kökünden türemiş¸ bir isim olup, beraber bulunma, beraberliğin devam etmesi gibi anlamlara gelir.

Yanıt Açıklaması: Hz. Peygamberden sonra görev yapan ilk dört halifeye raşid halifelerdir.

Yanıt Açıklaması: Toplumsal düzenin kurulmuş olması, toplumsal yaşamın oluşması ve devam ettirilebilmesi için zorunlu olmakla birlikte, tek başına yeterli değildir. Toplumsal yaşamı düzenleyen kurallar, insanların gereksinimlerine belli bir düzeyde ulaşabilmelerine imka^n vermelidir. Ayrıca insanlar, toplumsal ilişkilerinde adaletin gerçekleşmesini de ararlar. Buna göre, hukukun toplumsal düzeni sağlama, toplumsal gereksinimleri karşılama ve adaleti gerçekleştirme biçiminde üç temel işlevi yerine getirmesi gerekir.