İslam Hukukuna Giriş

Yanıt Açıklaması: Kendisine icap yöneltilen kişinin yapılan icabı kabul edip etmeme serbestisine kabul muhayyerliği denir. Akdi meydana getiren iki irade açıklamasının ilkine icab; ikincisine kabul; icab yapana da mûcib denir. İslam hukukçularının göre mûcib, kabul meydana gelmeden önce icabından vazgeçebilir. Bu vazgeçme (rücu’) imkânına rücû muhayyerliği (icaptan dönme serbestisi) denir. İrade beyanı, tarafların akit yapma yönündeki iradelerinin dışarıya yansımasıdır.

Yanıt Açıklaması: Aralarında anlaştıkları bir bedel karşılığında kadının, kocayı, kendisini boşamaya razı etmesine muhâlea denir. Kadının, hâkime başvurmak suretiyle ayrılmayı istemesi ve bu talep üzerine hâkimin ayrılığa hükmetmesine tefrik denir. Talak, belli sözler ile evlilik bağını çözmek ve ortadan kaldırmaktır ve İslam hukukunda evlilik birliğini sona erdirmenin en yaygın yoludur. Kocanın boşama hakkını, evlilik akdi sırasında veya daha sonra eşine vermesine tefvîz-i talak denilir. Fesih, akit sırasında veya sonradan meydana gelen bir eksiklik veya bozukluk sebebiyle evliliğin sona erdirilmesidir.

Yanıt Açıklaması: Doğuma bağlı iddet: İster boşanmış ister fesih yoluyla ayrılmış isterse kocası ölmüş olsun kadın, hamile ise doğumla birlikte kadının iddeti sona erer Zamana bağlı iddet: Kocaları vefat eden ve hamile de olmayan kadınların iddeti 4 ay 10 gündür.

Yanıt Açıklaması: Ceza hukuku kurallarının zaman bakımından uygulanması ile bir suç tanımı yapan kuralın, ancak o kural yürürlüğe girdikten sonra işlenecek suçlara uygulanabileceği kastedilmektedir. Ceza kuralı, kural yürürlüğe girmeden önce işlenen suçlara uygulanamaz. Başka bir ifadeyle, bir davranış ancak bir ceza kuralında tanımlandıktan sonra suç niteliği kazanacağı için, kural yürürlüğe girmeden o davranışın suç sayılması mümkün değildir. Ceza kurallarının geriye yürümeyeceği ilkesi, suçun kanunî olması gerektiğini öngören ilkenin bir sonucudur. Ceza kurallarının geriye yürümeyeceği ilkesinin istisnası, yeni yürürlüğe giren kuralın sanık ya da mahkûmun lehine düzenleme öngörüyor olmasıdır.

Yanıt Açıklaması: Kaynak (su alma) hakkı (hakku’ş-şirb): Bir akar malikinin başkasına ait bir su kaynağından arazisini sulama, ya da içme ve kullanma gayesiyle düzenli olarak su alma hakkıdır. Geçit hakkı (hakku’l-murûr, hakku’l-memerr): Bir arazi malikine başkasına ait bir arazi ya da yoldan geçme yetkisi veren hak.  Mecrâ hakkı: (hakku’l-mecrâ: hakku’l-mesîl): Mecra hakkı, başka bir akar üzerinde kurulu kaynak hakkı sayesinde alınacak temiz suları kendi akarına ulaştırma, veya kendi ev ve arazisinin atık sularını da başkasının akarından geçirme yetkisi veren irtifak türüdür.

Yanıt Açıklaması: Çözüm: Sünni hukuk ekollerinin dışında, Harici ve Şii çevrelerde teşekkül eden ekollerin bir kısmı günümüze kadar gelmiştir. Bu grubun örnekleri arasında Şii çevrede teşekkül eden Zeydî, Caferî ve İsmâilî ekollerini ve Harici çevrede teşekkül eden İbâzî ekolünü verebiliriz.

Yanıt Açıklaması: Ayn-menfaat ayırımı fıkhın en temel ayırımlarından biridir. Buna göre milk teriminin kısımlarını ayn ve menfaat üzerinde kurulu olmasını da dikkate alarak şöyle belirtebiliriz. 1.Mutlak milk: Kâmil (ya da tam) milk de denilen bu yetki mülkiyet hakkıdır. Bir eşyanın hem ayn’ı hem de menfaati üzerinde kuruludur (milku’l-ayn ve’l-menfaa). Bir eşya üzerinde mümkün olan her türlü yetkiyi içeren ya da başka bir deyişle kapsamı en geniş olan milk türü mülkiyettir. Burada eşyanın hem aynı hem de menfaati yani her türlü kullanma yetkisi milk’e konu olduğundan eşya üzerindeki hakimiyet en geniş kapsamına ulaşmaktadır. 2.Sınırlı (nâkıs) milk: Mülkiyette bulunan yetkilerden birini veya bir kaçını verdiği için kapsamı mülkiyete göre daha dar olan milk türüdür. Sınırlı milk birden çok farklı hak türünü içine alır. Kendi içinde şu gruplara ayrılır: Bir eşyanın sadece menfaatlerini içerin milk (milku'l-menfaa bilâ ayn). Mülkiyet hakkından sonra milk’in en yaygın kısmı olan bu hak türünde hak sahibi, başkasına ait bir eşyayı kullanma ve ondan istifade etme hakkına sahiptir. Eşyanın ayn’ı başkasına ait olduğu için ayn üzerinde bir yetki söz konusu değildir. Menfaatler, bir eşyanın ayn’ından müstakil olarak hak konusu olarak düşünülmektedir. Özellikle irtifak hakları bu grupta yer alır. Sadece ayn üzerinde kurulu olup menfaatleri içermeyen milk (milkü'l-ayn bilâ menfaa). Buna çıplak mülkiyet de denilir. Bir eşyanın tüm menfaatleri bir başkasına ait ise, mal sahibinin bu eşya üzerindeki mülkiyeti böyledir. Bir eşyanın aynını elinde tutma ve zilyetliğinde (yed) bulundurma konusundaki milk (milku’l-habs ve’l-yed). Hanefîlere göre rehin hakkı bu tür bir aynî haktır.

Yanıt Açıklaması: Menkul - Gayrımenkul (Akar) Ayırımı: Bu ayırım malların en temel özelliği olan ‘nakle konu olabilme’ açısından yapılmıştır. Özüne zarar vermeksizin bir yerden başka bir yere taşınabilen eşyalar menkul, taşınamayanlar ise gayrımenkuldür.

Yanıt Açıklaması: Nasların sayıca sınırlı, hukuki ihtiyaç ve sorunların sınırsız denilebilecek sayı ve çeşitlilikte olması, bu sınırlı nasların, sınırsız ve çok çeşitli hayat olaylarına nasıl yetişeceği, bu naslarda çözümü açıkça yer almayan problemlerin nasıl çözüleceği sorusunu gündeme getirmiştir. ictihad, sınırlı nasların sınırsız hayat olaylarına nasıl yeterli olacağı sorusunun cevabı olarak ortaya çıkmıştır.

Yanıt Açıklaması: Nasların sayıca sınırlı, hukuki ihtiyaç ve sorunların sınırsız denilebilecek sayı ve çeşitlilikte olması, bu sınırlı nasların, sınırsız ve çok çeşitli hayat olaylarına nasıl yetişeceği, bu naslarda çözümü açıkça yer almayan problemlerin nasıl çözüleceği sorusunu gündeme getirmiştir. İşte ictihad, sınırlı nasların sınırsız hayat olaylarına nasıl yeterli olacağı sorusunun cevabı olarak ortaya çıkmıştır. İctihad, nasların lafız, ma^na ve bilinçli boşluklarında var olan şer‘i^-ameli^ hükümleri ortaya çıkarmaya yönelik beşeri^ çabayı ifade eder ve bu işlevi itibariyle aklı temsil eder.

Yanıt Açıklaması: İslam ceza hukukunda zina suçu, aralarında nikah akdi bulunmayan kimselerin cinsel ilişkisi olarak tanımlanmaktadır. Evli kimselerin işledikleri zina suçunun cezası recmdir. Zina suçu, suçu işleyen kimsenin ikrarı ya da dört şahitle

Yanıt Açıklaması: S¸er’ î hükümler de düzenledikleri konular bakımından kendi içinde itikâdiyyat, vicdâniyyat ve ameliyyât olmak üzere üç kısma ayrılmaktadır.

Yanıt Açıklaması: Kısâs suçları ve cezaları İslam hukuku kaynaklarında genellikle cinâyât başlıklı bölümde incelenir. Kısâs suçları cana ve vücut bütünlüğüne yönelik suçlardır. Bu itibarla kısâs suçları adam öldürme ve müessir fiiller olarak iki kısımda ele alınmalıdır.

Yanıt Açıklaması: İbâdât, ibâdet kelimesinin çoğulu olup “ibadetler” demektir. İbadet kelimesi en genel anlamıyla mükellefin yaratanına karşı saygı ve itaatini simgeleyen, dinin yapılmasını istediği belirli ve düzenli bir takım söz ve davranışlardır.

Yanıt Açıklaması: İbâdât, ibâdet kelimesinin çoğulu olup “ibadetler” demektir. İbadet kelimesi en genel anlamıyla mükellefin yaratanına karşı saygı ve itaatini simgeleyen, dinin yapılmasını istediği belirli ve düzenli bir takım söz ve davranışlardır.

Yanıt Açıklaması: Akit (sözleşme), borçlar hukukunun ve hatta tüm hukukun en teknik ve esaslı konusudur. İslam hukuku kitaplarında özellikle mâlî muâmelât alanındaki bölüm (kitâb) başlıklarının pek çoğu akitlerden oluşu. Ancak akitler kural olarak bir borç ilişkisi ve alacak hakkı doğurduğu için borçlar hukukunun konusudur.

Yanıt Açıklaması: Hanefîlerin dışındaki Şâfiî, Hanbelî ve Mâlikî doktrinlerinde ise mal terimi, Hanefîlerdeki mütekavvim mal anlamında kullanılır. Bu bakımdan Hanefîlerdeki mütekavvim malın unsurları temel olarak bu mezheplerdeki mal terimi için de geçerlidir. Ayrıca bu doktrinlerde bir nesnenin mal olması için şer’an temiz olması (pis/necis olmaması) da şarttır. Mesela Şâfiîler köpeği pis kabul ettiklerinden onu mal olarak görmezler.

Yanıt Açıklaması: Özel hukuk ise şu dallara ayrılır: 1. Medeni Hukuk, 2. Ticaret Hukuku 3. Devletlerarası Özel Hukuk, 4. Fikri hukuk. Medeni hukuk da kendi içinde beş temel branş içerir. a. Şahsın hukuku, b. Eşya hukuku, c. Borçlar hukuku, d. Aile hukuku, e. Miras hukuku’dur.

Yanıt Açıklaması: Mehir vermemek için berdel usulü yapılan evliliğe  nikah-ı şiğa^rı denir. Belli bir süre için yapılan geçici (muvakkat) evlilik denir. Unsurları ve in‘ikad şartları tamam olmakla birlikte sıhhat şartlarından biri eksik olan evliliğe, fa^sit evlilik denir.Unsurları ile birlikte in‘ikad ve sıhhat şartlarını taşıyan evlenme akdi sahih evlenme akdidir.