İslam Hukukuna Giriş

Yanıt Açıklaması: Ehliyet, Süreklilik, Evlenme engelinin bulunması ve süreklilik in’kiad şatlarındandır. Şahitlerin bulunması ise sıhhat şartlarından biridir.

Yanıt Açıklaması: İslam hukukunda, orta malları (genel yollar, meydanlar vb.) ile tabiatı icabı üzerinde özel mülkiyet kurulması mümkün olmayan denizler, büyük nehirler gibi sahipsiz malların yanında, birtakım mallar özel mülkiyet dışında tutulmuştur. Bu noktada devletin de bu mallar üzerinde mülkiyeti olmayıp bunlar kolektif bir şekilde tüm topluma aittir. İşte özellikle bu son noktada İslam hukukunun kapsamı biraz geniş tuttuğu söylenebilir. Su, ateş, ot (ve tuz) gibi nesneleri kapsayan bu mallar üzerinde kimsenin özel mülkiyet hakkı olmayıp bunlar üzerindeki yetki ibaha ortaklığı (şirket-i ibaha: eş-şeriketü’lamme) konusudur. İbaha ortaklığı terimi, bu mallardan istifade etme noktasında tüm toplumun ortak olduğu ve bu ortaklığın mülkiyet niteliğinde bulunmayıp bir özgürlük ve serbesti mahiyetinde olduğunu ifade eder.

Yanıt Açıklaması: İslam hukukunda, mülkiyet hakkının da dahil olduğu, eşya üzerinde en güçlü ve doğrudan kurulan yetkileri “milk” terimi ifade eder. Milk terimi, gerek mahiyet gerekse kapsam açısından günümüz hukukundaki aynî hak terimini karşılar.

Yanıt Açıklaması: İn‘ikad şartları, kuruluş şartları olup bunlar akde, hukuken varlık kazandırır. Bu şartlardan birinin yokluğu durumunda akit bâtıl olur. Mezhepler arasında kuruluş şartları ile ilgili bazı farklılıklar olmakla birlikte belli başlı kuruluş şartları ünitenin ilgili bölümünde bulunabilir.

Yanıt Açıklaması: Klasik doktrinde had suçları (cerâimu’l-hudûd) teriminin daha çok dar anlamında kullanıldığını da belirtmemiz gerekir. Buna göre had suçları terimi dar anlamında zina, zina iftirası (kazf), içki içme (şürb-sükr), hırsızlık (sirkat), yol kesme (hırâbe/kat’-i tarîk), isyan (bağy) ve dinden dönme (irtidâd) suçlarını ifade etmektedir. Kısâs suçları (cinâyât/cerâimu’l-kısâs) denildiğinde, insanın canına ve vücut bütünlüğüne yönelik saldırı niteliği taşıyan yasaklanmış davranışlar kastedilmektedir. Cana ve vücut bütünlüğüne yönelik suçlar, adam öldürme suçu ile darp, yaralama gibi müessir fiilleri kapsamaktadır.

Yanıt Açıklaması: Kuruluş ve geçerlilik şartlarını taşıması sebebiyle hukuken varlık kazanan bir evlilik akdi, bazen birtakım eksikliklerden dolayı yürürlüğe girmez, işlerlik kazanmaz. İşte nefaz şartları akdin yürürlüğe girmesi ve sonuçlarını doğurması için gerekli olan şartlardır. Bu şartları taşımayan bir evlilik akdi, askıdadır. Yani hukuken varolmakla birlikte henüz sonuçlarını doğurmaya hazır değildir..

Yanıt Açıklaması: Meşru müdafaa, bir kişinin kendisine ya da üçüncü bir kişiye ait hakka yönelmiş haksız bir saldırıyı ortadan kaldırmak amacıyla saldırgana karşı gerçekleştirdiği savunma hareketleridir. Meşru müdafaa hali, ceza hukuku kuralında suç olarak tanımlanmış olan hareketleri suç olmaktan çıkartır. İslam ceza hukukunda meşru müdafaa, cana, ırza ve mala karşı yapılan saldırılara yönelik savunmaları içine alır. Meşru müdafaanın geçerlilik koşulları, devlet organlarından yardım istemenin mümkün olmaması ve saldırıyı önlemek için orantılı güç kullanılması, savunmanın yeni bir saldırıya dönüşmemiş olmasıdır.

Yanıt Açıklaması: Hanefilere göre ma‘tûh ve mümeyyiz küçükte olduğu gibi taraflar tam ehliyetli değilse bizzat yaptıkları akit, velinin onayına kadar yürürlüğe girmez. Velisi onay verirse akit yürürlüğe girer, onay vermezse akit batıldır. Şâfiîlere göre bu tür onayı gerektiren evlilikler geçersizdir ve sonradan onay verilmesi halinde de geçerli olmaz. Mâlikîlerde bu konuda biri Hanefîlerin diğeri Şâfiîlerin görüşü doğrultusunda iki görüş mevcuttur. Hanbelîlerde ise tercih edilen görüş, Şâfiîlerin görüşüdür.

Yanıt Açıklaması: İctihad, sınırlı sayı ve kapsamdaki nasların çeşitli yorumlara tâbi tutularak yeni ve farklı olaylara uygulanması, yani nas-olgu ilişkisinin kurulması yönündeki fikrî çabayı temsil eder.

Yanıt Açıklaması: Had ve kısâs suçlarında hâkimin takdir yetkisi bulunmadığı halde, ta’zîr suçlarında vardır. Zamanaşımı Allah haklarını ihlâl eden suçlarda dikkate alınır. Ancak, Had suçlarında suçlunun affı mümkün olmadığı halde, kısâs ve ta’zîr suçlarında mümkündür.

Yanıt Açıklaması: Fıkıh kitaplarının ele aldığı konu ve bölümler genel bir sınıflama ile üç alana ayrılır. Bunlar: 1. İbâdât, 2. Muâmelât, 3. Ukûbât alanlarıdır.

Yanıt Açıklaması: Şüf‘a (ön alım) hakkı, mülkiyet hakkının aslî sınırlamaları arasındadır. Bu hak, sahibine başkasına satılan bir akarı aynı bedelle alma yetkisi verir. Gayrimenkullerde geçerlidir. Ortaklar ve komşular arasındaki mevcut ilişki biçiminin yeni bir malik tarafından bozulma riskine karşı alınan bir önlemdir ve mal sahibinin malını dilediği kişiye satamaması açısından mülkiyet hakkına getirilen bir sınırlamadır.

Yanıt Açıklaması: Zina ve içki içme sırf Allah hakkını ihlâl eden suçlardır. Darp ve adam öldürme Allah ve kul hakkı ortak olup, kul hakkının daha ağırlıklı olarak ihlâl edildiği suçlardır. Hırsızlık Allah ve kul hakkı ortak olup, Allah hakkının daha ağırlıklı olarak ihlâl edildiği bir suçtur.

Yanıt Açıklaması: Nişanlanma, örf ve âdet gereği genellikle dünür gitmeden sonra evlenmeye söz verilmesini içeren ve yüzüklerin takılması ile yapılan bir merasimdir. Bu merasimden evliliğe kadar geçen süre nişanlılık dönemidir. Evlilik öncesi böyle bir dönemin geçirilmesi şart olmamakla birlikte tarafların birbirini tanıması, evlilik konusunda sağlıklı bir karar verebilmeleri ve sonradan ortaya çıkabilecek sakıncaların daha işin başında iken giderilmesi amacını taşıyan meşru ve önemli bir merasimdir.

Yanıt Açıklaması: Ta’zîr suçları (cerâimu’t-ta’zîr) ise, iki kısımda ele alınabilir. Onlardan ilk kısmını, Kitâb ve Sünnet’te yasaklanmış, fakat kendilerine herhangi bir cezaî yaptırım öngörülmemiş davranışlar oluşturmaktadır. Diğer bir ifadeyle, söz konusu davranışlar birer suç olarak ilahî irade (Şâri’) tarafından düzenlenmiş, ancak bunların nasıl cezalandırılacakları bildirilmemiştir. Ta’zîr suçlarının ikinci kısmında ise Kitâb ve Sünnet’te doğrudan düzenlenmemiş, toplumsal koşullara göre belirlenmeleri yetkili organa bırakılmış olan suçlar yer almaktadır. Ta’zîr suç ve/veya cezalarını belirlemede yetkili organ, pozitif düzeyde yasama yetkisini elinde tutan devlet başkanıdır. Devlet başkanı, ta’zîr suç ve/veya cezalarını belirleme yetkisini hâkimlere de bırakabilir.

Yanıt Açıklaması: Bütün fıkıh kitapları iba^da^t ana bölümü altındaki konularla başlar ve genellikle ilk olarak temizlik bölümü (kita^bu’t-taha^re) incelenir. Bundan sonra dört temel ibadet olan namaz, zeka^t, oruc ve hac, her biri müstakil bir başlıkta (kita^bu’s-sala^t, kita^bu’z-zeka^t, kita^bu’s-savm, kita^bu’l-hacc) tüm detaylarıyla ele alınır. Bu dört temel ibadetin dışında kimi teknik anlamda bir ibadet olmadığı halde helal-haram bilgisi içeren ve kulun yaratanına karşı sorumluluklarını gösterdiği için ibada^t ana başlığı altında değerlendirilen bölümler de vardır. Diğer çeldiriciler mua^mela^t alanının temel başlıklarıdır.

Yanıt Açıklaması: Kanunî unsur, bir davranışın (fiil) kanunda suç olarak tanımlanmış olması demektir. Kanunda tanımlanmamış hiçbir davranış suç olarak kabul edilemez. Kanunî unsur, kanunsuz suç olmaz ilkesine dayanmaktadır. Buna kanunîlik ilkesi de denilmektedir.

Yanıt Açıklaması: Batıl akit unsurlarında ya da in’ikat şartlarında bozukluk/eksiklik olduğundan dolayı sahih olmayan akittir. Fasit akit ise unsur ve rüknün şartlarında bozukluk taşımamakla birlikte bunların dışındaki bazı vasıflarında (ikincil derecede, harici bazı vasıflarında) bozukluk olan akittir. Nafiz akit, akdi yapan tarafların dışında başka bir kişinin hakkıyla ilgili olmayan, herhangi başka birinin rızasına, onayına gerek kalmadan sonuç doğuran akittir. Mevkuf akit, başkasının hakkı ile ilgili olduğu için, işlerlik kazanması için tarafların irade beyanları dışında, hakkı olan bu kişinin iradesine de ihtiyaç duyulan akittir. Aynî akitler normal akitlerden farklı olarak akdin kurulması ve tamamlanması için bir malın (aynın) teslim şartı olan akitlerdir.

Yanıt Açıklaması: İslam ceza hukukunda zina suçu, aralarında nikah akdi bulunmayan kimselerin cinsel ilişkisi olarak tanımlanmaktadır. Evli kimselerin işledikleri zina suçunun cezası recmdir. Zina suçu, suçu işleyen kimsenin ikrarı ya da dört şahitle kanıtlanabilmektedir.