İslam Hukukuna Giriş

Yanıt Açıklaması: Gerekli şartları kendinde toplayarak şer‘i^ hükümleri çıkarma melekesini elde eden kişiye müctehid denir. İctihad ehliyetinin, yani müçtehit olmanın en temel şartı şer‘i^ hükümlerin kaynaklarını çok iyi bilmektir. Kaynakları salt bilmek yetmez, ayrıca ictihad melekesine sahip olmak da gereklidir. U¨çüncü bir şart, adalet sahibi olmaktır. Ancak bu sonuncu şart, ictihad ehliyetine sahip olmanın değil, bir ictihadla amel edilmesinin şartıdır.

Yanıt Açıklaması: Zina suçu, suçu işleyen kimsenin ikrarı ya da dört şahitle kanıtlanabilmektedir. İkrar, itiraf demektir. Şahitlerin sayısının en az dört olması ve her birinin zina fiilini ayrıntılı biçimde görmüş olması gerekmektedir. Evli kimselerin işledikleri zina suçunun cezası recm, yani taşlanarak öldürülmedir. Bekâr kimselerin zina suçunu işlemeleri halinde ise onlara yüz celde (sopa) vurulur.

Yanıt Açıklaması: Gerekli şartları kendinde toplayarak şer‘î hükümleri çıkarma melekesini elde eden kişiye müçtehid denir.

Yanıt Açıklaması: İslam hukukunun temel kaynağı vahiydir ve bu vahyin genel olarak Kur’an-ı Kerim’de ve Hz. Peygamber’in sünnetinde yer aldığı kabul edilir. Vahiy kaynaklı olması, İslam hukukunun beşer müdahalesine ve katkısına büsbütün kapalı olduğu anlamına gelmez. Çünkü Kur’an ve Sünnet’te insanların karşılaşacağı bütün problemlerin birebir ve ayrıntılı çözümleri yer almaz.

Yanıt Açıklaması: Hz. Peygamberden sonra görev yapan ilk dört halifeye raşid halifelerdir.

Yanıt Açıklaması: Batıl akit kısaca unsurlarında ya da in’ikat şartlarında bozukluk/eksiklik olduğundan dolayı sahih olmayan akittir. Fasit akit ise unsur ve rüknün şartlarında bozukluk taşımamakla birlikte bunların dışındaki bazı vasıflarında (ikincil derecede, harici bazı vasıflarında) bozukluk olan akittir. Nafiz akit, kurulduğu andan itibaren sonuç doğuran, akittir. Mevkuf akit ise, başkasının hakkı ile ilgili olduğu için, işlerlik kazanması için tarafların irade beyanları dışında, hakkı olan bu kişinin iradesine de ihtiyaç duyulan akittir. Bazı akitler ise iki taraf açısından da bağlayıcı değildir. Ariyet akdi böyledir.

Yanıt Açıklaması: İslam ceza hukuku, İslam hukukunun kendine özgü sistematiği içinde ukûbât terimiyle ifade edilmektedir. İslam hukukunda kamu ve özel hukuk biçiminde bir tasnif yapılmadığı için, ukûbât kapsamına giren ceza hukuku kuralları (hükümler), klasik İslam hukuku (furû’-ı fıkıh) kaynaklarında ayrı bölümler altında incelenmektedir. Ayrıca esas itibariyle genel kamu, anayasa ve idare hukuku meselelerini inceleyen el-Ahkâmu’s-Sultâniyye ve es-Siyâsetu’ş-Şer’iyye türü kitaplar ile mâlî hukuka ilişkin meseleleri ele alan Kitâbu’l-Harâc ve Kitâbu’l-Emvâl türü kitaplarda da İslam ceza hukukunun kimi konuları yer almaktadır. Diğer taraftan her ne kadar İslam hukuku, kamu ve özel hukuk ayırımına göre tasnif edilmese de İslam ceza hukukunda ihlâl edilen hakkın türü, suç ve cezalarla onlara ilişkin ilkelerin tespiti bakımından önem taşımaktadır. Hakların türü ve bağlı olduğu ilkeler de İslam hukukunun genel teorisine ilişkin (usûl-i fıkıh) eserlerde incelenmektedir.

Yanıt Açıklaması: Kısâs, el kesme ve recm gibi cezalar aslî cezalardır. Diyet bedeli cezadır. Mûrisini öldüren kâtilin mirastan mahrum kalması tâbi bir cezadır.

Yanıt Açıklaması: Bir aynî hak sahibine eşya üzerinde mümkün olan tasarruf şekillerinden tamamını ya da bunlardan bazılarını verebilir. Bu tasarruf yetkileri başlıca şunlardan oluşur: Eşyayı zilyetliğinde bulundurma, kullanma, yararlanma, semerelerini alma, tüketme, yok etme gibi fiili tasarruflar; eşyanın mülkiyetinin başkasına geçirilmesi, sınırlı aynî haklarla yüklenilmesi ya da hakkın bedel karşılığı düşürülmesi gibi hukuki tasarruflar.

Yanıt Açıklaması: Kitâbu’l-hacr: Bir kişinin sözlü tasarruflarını kısıtlama bölümü; Kitâbu’l- mefkud: Kendisinden haber alınamayan kaybolmuş kişi bölümü; Kitâbu’l-itâk: Köle azat etme bölümü; Kitâbu’l-mukâteb; Köleyle yapılan özgürlük sözleşmesi bölümü.

Yanıt Açıklaması: Ligayrihî haram, aslında meşru olmakla birlikte haram kılınmasını gerektiren başka bir sebepten dolayı yapılması yasaklanan fiillerdir. Örneğin Ramazan bayramının ilk günü, Kurban bayramının ilk üç günü oruç tutmak böyledir.

Yanıt Açıklaması: Örnek olarak madenler, toprak altından çıkartılan hazinelerden beşte bir oranında alınan vergiler bu kısma girer.

Yanıt Açıklaması: Suç kavramını ifade etmek için klasik İslam ceza hukuku kaynaklarında genellikle cerîme ve cinâyet terimleri kullanılmaktadır. Cinâyet terimi, cerîme karşılığı olarak kimi zaman tüm suç türlerini ifade edecek biçimde kullanıldığı gibi, çoğunlukla da yalnızca cana ve vücut bütünlüğüne yönelik suçları belirtmek üzere dar anlamda kullanılmaktadır.

Yanıt Açıklaması: Kıyas: bildiklerinizi bilmediklerinizle kıyas ediniz şeklindedir. Istihsan: bir meselesde özel bir delil sebebiyle bir karardan vazgeçip başka bir karar vermektir. Sahabe Kavli:  Islam hukuku olan fıkıh ilminin delillerinden dir. İcma: Hz. Peygamberin soyundan olan kimselerin şer’I bir mesele hakkımda fikir birliği etmesidir. Ebu Hanife’nin hukuk anlayışı ile ilgili dikkate değer bir başka yön ise “hiyel” meselesidir. Hiyel, sözlük anlamı olarak çözüm ve çare demek olan “hi^le” kelimesinin çoğuludur. Arzu edilmeyen sonuçların, yine hukuk içerisinde kalarak ve hukukun imka^nları ile aşılması şeklinde ifade edilen hiyel uygulamaları ile ilgili Ebu Hanife’den birçok örnek nakledilmiştir.

Yanıt Açıklaması: Mezhep içi ictihad ekolleşme sürecinin sonucunda her bir ekol mensubu fakihin kendi ekol sistematiği içerisinde yaptığı ictihaddır. Mezhep içi ictihadın önü kapatılmamış, daima açık tutulmuştur. Zaten ekol sistematiği içerisinde ictihad etmenin engellenmesi, sistemin kendi kendini inkar ve imha etmesi, yok oluşa mahkum etmesi anlamına gelir.

Yanıt Açıklaması: Meşru müdafaa, bir kişinin kendisine ya da üçüncü bir kişiye ait hakka yönelmiş haksız bir saldırıyı ortadan kaldırmak amacıyla saldırgana karşı gerçekleştirdiği savunma hareketleridir. Meşru müdafaa hali, ceza hukuku kuralında suç olarak tanımlanmış olan hareketleri suç olmaktan çıkartır. İslam ceza hukukunda meşru müdafaa, cana, ırza ve mala karşı yapılan saldırılara yönelik savunmaları içine alır. Meşru müdafaanın geçerlilik koşulları, devlet organlarından yardım istemenin mümkün olmaması ve saldırıyı önlemek için orantılı güç kullanılması, savunmanın yeni bir saldırıya dönüşmemiş olmasıdır.

Yanıt Açıklaması: Bütün fıkıh kitapları ibâdât ana bölümü altındaki konularla başlar ve genellikle ilk olarak temizlik bölümü (kitâbu’t-tahâre) incelenir. Bundan sonra dört temel ibadet olan namaz, zekât, oruc ve hac, her biri müstakil bir başlıkta (kitâbu’s-salât, kitâbu’z-zekât, kitâbu’s-savm, kitâbu’l-hacc) tüm detaylarıyla ele alınır.

Yanıt Açıklaması: İslam’da Nişanlılık Dönemi İle İlgili Hükümler: Nişanlanma, taraflara evliliğin verdiği hak ve yetkileri vermez. Bu yüzden taraflar arasındaki mahremiyet ilişkileri önceden olduğu gibi devam eder. Nişanlıların, meşru şekildeki görüşmelerinde bir sakınca olmamakla birlikte bu görüşmelerinde mahremiyet sınırlarına uymaları gerekir. Nişanlanma evlilik değil, esas itibariyle bir evlilik vaadinden ibarettir. Bu yüzden nişanlılar, her zaman için bu nişanı bozma hakkına sahiptir, taraflar birbirlerini evliliğe zorlayamaz. Nişanlanmada mehir belirlenmiş ve kıza verilmişse veya mehre sayılmak üzere takı gibi şeyler verilmişse bunlar mevcut olduğu takdirde aynen iade edilir, değilse bedeli ödenir. C¸ünkü mehir evliliğe ait hükümlerdendir, evlilik ise olmamıştır. Nişanlılık döneminde tarafların birbirlerine verdiği hediyelerde hediye hükümleri geçerlidir. Hanefi^lere göre tarafların, verdikleri hediyeleri istemesi halinde hediye mevcut ise aynen iade edilir, tüketilmiş veya esaslı bir değişikliğe uğramış ise iadesi gerekmez. Ma^liki^lere göre ise nişanı bozan erkek tarafı ise verdiği hediyeleri geri alamaz. Nişanı bozan kız tarafı ise erkek tarafı verdiği hediyeleri, mevcutsa aynen alma, mevcut değilse tazmin edilmesini isteme hakkına sahiptir.

Yanıt Açıklaması: Klasik doktrinde had suçları (cerâimu’l-hudûd) teriminin daha çok dar anlamında kullanıldığını da belirtmemiz gerekir. Buna göre had suçları terimi dar anlamında zina, zina iftirası (kazf), içki içme (şürb-sükr), hırsızlık (sirkat), yol kesme (hırâbe/kat’-i tarîk), isyan (bağy) ve dinden dönme (irtidâd) suçlarını ifade etmektedir. Kısâs suçları (cinâyât/cerâimu’l-kısâs) denildiğinde, insanın canına ve vücut bütünlüğüne yönelik saldırı niteliği taşıyan yasaklanmış davranışlar kastedilmektedir. Cana ve vücut bütünlüğüne yönelik suçlar, adam öldürme suçu ile darp, yaralama gibi müessir fiilleri kapsamaktadır.

Yanıt Açıklaması: Şer’î amelî hükümlerin elde edilmesinde başvurulması gereken ilk kaynak Kuran-ı Kerim’dir.