İslam Hukukuna Giriş

Yanıt Açıklaması: Toplumsal düzenin kurulmuş olması, toplumsal yaşamın oluşması ve devam ettirilebilmesi için zorunlu olmakla birlikte, tek başına yeterli değildir. Toplumsal yaşamı düzenleyen kurallar, insanların gereksinimlerine belli bir düzeyde ulaşabilmelerine imka^n vermelidir. Ayrıca insanlar, toplumsal ilişkilerinde adaletin gerçekleşmesini de ararlar. Buna göre, hukukun toplumsal düzeni sağlama, toplumsal gereksinimleri karşılama ve adaleti gerçekleştirme biçiminde üç temel işlevi yerine getirmesi gerekir.

Yanıt Açıklaması: Hz. Peygamber’in hicretinden sonra Müslümanlar, Medine’de şehrin yönetimi üzerinde etkisi olan bir topluluk haline geldiler. Medine’de yaşayan bütün grupların iştirakiyle, hak ve sorumlulukları belirleyen ortak bir belge (Medine Vesikası) tanzim edilerek Hz. Peygamber’in etrafında bir nevi siyasal bir teşkilatlanma meydana getirildi.

Yanıt Açıklaması: Soruda bahsedilen dönemin özellikleri Abbasilere

Yanıt Açıklaması: Ebu Hanife’nin hukuk mantığı olarak genel kabul gören, çözüm ve çare olarak ifade edilen hukuk anlayışından biri de Hiyel’dir.

Yanıt Açıklaması: Kısa adıyla Mecelle olarak bilinen Mecelle-i Ahkâm-ı Adliye 1869-1876 yılları arasında hazırlanmış, 1851 maddelik bir kanundur. Esas itibarıyla eşya, borçlar ve yargılama hukukuyla ilgili kısımları kapsamaktadır. İslam hukukunda kanunlaştırma hareketinin ilk örneğidir. Hanefi mezhebine bağlı kalarak hazırlanmıştır.

Yanıt Açıklaması: Teklîfî hükümlerin kısımları konusunda Hanefî usulcüler ile diğerleri arasında bazı farklılıklar vardır. Usulcülerin çoğunluğuna göre teklîfî hüküm îcâb, nedb, tahrîm, kerâhe ve ibâha olmak üzere beş kısma ayrılır.

Yanıt Açıklaması: İnsanla ilişkili olarak düşünüldüğünde Kur’an’ın bütün muhtevasını inanç, ahlak ve amel/davranış (ibadet ve hukuk) olmak üzere üç ana grupta toplamak mümkündür. Kur’an’ın bu içeriğine uygun olarak da Müslüman geleneğinde üç temel ilim sistemleşmiştir. Kur’an’ın inanç alanındaki ayetleri kelam ilminde, ahlak alanındaki ayetleri tasavvuf ilminde ibadet ve hukuka ilişkin ayetleri de fıkıh ilminde sistematize edilmiştir.

Yanıt Açıklaması: Tabiûn dönemi sahabeden sonraki neslin, diğer bir ifade ile Hz. Peygamber’den sonraki ikinci kuşağın dönemini ifade etmektedir. Bu dönemin önemli bir bölümü Emeviler’in iktidarda olduğu zaman dilimine tekabül ettiği için, kimi yazarlarca “Emeviler Dönemi” olarak da adlandırılmıştır.

Yanıt Açıklaması: Hükmün dört temel unsuru vardır. Bunlar hükmün kendisi, hükmü koyan ha^kim, hükmün muhatabı olan mükellef ve hükme konu olan fiillerdir.

Yanıt Açıklaması: Yöntem  delillerden hüküm çıkarmak için başvurulan çeşitli yolları ifade eder.

Yanıt Açıklaması: Şâri‘in miktarını belirlediği vâciptir. Beş vakit namaz ve bu namazların rekatları, zekatın miktarı bu tür vâcibe örnektir. Kişinin bu tür vâcib ile yükümlü olması için bu vâcibin vücub sebebinin bulunması yeterlidir. Ayrıca bir mahkeme kararına veya borçlunun rızâsına ihtiyaç yoktur.

Yanıt Açıklaması: Yaşayan Sünni hukuk ekolleri “dört mezhep” adıyla da anılan Hanefi, S¸âfiî, Maliki ve Hanbeli ekolleridir.

Yanıt Açıklaması: Ebu Hanife’ nin fıkıhta takip ettiği metodu kendisinden nakledilen rivayetler ışığında şöyle özetlemek mümkündür: O¨nce Kita^b’ a, sonra Sünnet’e müracaat ederdi. Bu ikisinde bir delil bulamazsa sahabe görüşleri içerisinde tercih yapar, onların ictihadlarının dışına çıkmazdı. Konuyla ilgili sahabe görüşü yoksa tabiu^n müctehidlerinin ictihadlarını bağlayıcı bir delil olarak kabul etmez, kendisi de onlar gibi ictihad ederdi (Saymeri^, 1985). Bu verilerden hareketle Ebu Hanife’nin başvurduğu kaynakların Kita^b, Sünnet, en genel anlamıyla Sahabe kavli ve ictihad olduğunu söyleyebiliriz. İctihad, kıyas ve istihsanı kapsamaktadır. O¨rfle alakalı olarak ise Ebu Hanife’nin ictihad ederken müslümanların teamülüne önem verdiği rivayet edilmektedir. Ancak örfün bir hukuk kaynağı olarak literatüre girmesi oldukça sonraki dönemlerde gerçekleşmiştir.

Yanıt Açıklaması: Fıkhın tedvin edilmesi müctehid imamlar döneminin diğer bir önemli özelliğidir. Sahabe döneminde Kur’a^n bir metin haline getirilmiş ve çoğaltılmıştır. Sahabe neslinden itibaren bireysel anlamda hadis ve fıkıh malzemesini yazıya geçirenler olduğuna dair nakiller vardır. İlk dönemlere dayalı olarak bazı hukuki içerikli talimatname ve mektuplar da rivayet edilmiştir. Ancak fıkhi malzemenin gerçek anlamda yazılı kaynaklarda derlenip sistematik bir şekilde tedvin edilmesi müctehid imamlar döneminde gerçekleşmiştir.

Yanıt Açıklaması: Örneğin kıyam, kıraat, rüku ve secde namazın birer rükünüdür. Namazın varlığı bu rükünlerin bulunmasına bağlıdır.

Yanıt Açıklaması: İslam’dan önce var olan örf-adetler eğer İslam ilkeleri ile ters düşmüyor ve tamamen uyumlu ise bu ilkeler hukuku içine alınmıştır.

Yanıt Açıklaması: İstihsanın mahiyetini en iyi yansıttığı düşünülen bir tanıma göre istihsan, “bir meseleye, daha kuvvetli bir anlam sebebiyle, o meselenin benzerlerinin hükmünden farklı bir hüküm vermek”tir.

Yanıt Açıklaması: İslam, Câhiliye hukukuna yönelik üç temel tutum benimsemiştir. Onlardan ilki, câhiliye örf-âdet hukuku içinde İslam’ın ilkeleri ile tamamen uyumlu olan kural ve kurumları aynen benimseyip devam ettirmesi biçimindedir. Buna ibkâ, yani kural ve kurumların olduğu gibi bırakılması denilmektedir.

Yanıt Açıklaması: Gayr-i müslimlerden alınan toprak vergisi (harac) bu kısma girer. Harac, toprak vergisi olması yönüyle esas itibariyle malî bir yükümlülüktür. Gayr-i müslimlerden alınması yönüyle de kısmen cezâ anlamı taşır. Bu da ukubet anlamı taşıyan meunete örnektir ve Sırf Allah Hakkıyla İlgili Fiiller içinde yer almaktadır.

Yanıt Açıklaması: Azerbaycan, Kırım, Pakistan ve Çin’de daha çok Hanefi mezhebi yaygındır.