Hadis Tarihi ve Usulü

Yanıt Açıklaması: Tasnif faaliyetinin hicretin ikinci yüzyılının ortalarına gelmeden başladığını tartışma götürmez bir şekilde görürüz. Tasnif işlemleri üçüncü asrın ortalarında olgunluk dönemine ulaşmış, sonlarına kadar devam etmiştir. Dördüncü asırda ise, az da olsa orijinal tasnif eserleri yazılmaya devam etmiştir. İkinci yüzyılın ilk yarısından üçüncü yüzyıl sonlarına kadarki bir buçuk asırdan biraz fazla sürede klasik hadis kitaplarının büyük çoğunluğu yazılmıştır.

Yanıt Açıklaması: Fazlurrahman muhteva açısından hadisleri üç farklı gruba ayırmıştır. Klasik hadis kaynaklarında rastlanmayan bu taksime göre hadisler, teknik hadis, tarihi/biyografik hadis ve dînî hadis diye sınıflandırılır.

Yanıt Açıklaması: Savaşların tarih boyunca milletlerin birbirlerinden bilgi ve tecrübe alışverişinde oynadıkları rol çok iyi bilinmektedir. İşte Hz. Peygamber de bazı mühim hükümleri savaş sıralarında açıklamıştı. Meselâ Hayber Savaşı’nda mut‘a nikâhı ile bazı hayvan etlerinin haramlığı, Mekke’nin fethinde cahiliye imtiyazlarının geçersizliği ve Mekke’nin harem oluşu gibi hükümler halka duyurulmuştu.

Yanıt Açıklaması: Gümüşhânevî’nin hadis alanında yazdığı önemli eseri Râmûzü’l-ehâdîs son dönemin en çok okunan hadis kitaplarından birisi olmuştur. Eserin içerdiği 7103 hadisin 6402’si kavlî ve fiilî merfû rivayetlere, 701’i Resûlullah’ın hilye ve şemâiline dairdir. Hadisle ilgili bu eseriyle Gümüşhânevî; zamanın ihtiyaçlarına göre yeni hadis kitapları tasnif etmek ve hadislerin sıhhat ve mânâ bakımlarından yeniden değerlendirmesini yapmak gibi iki önemli tavır sergilemiştir. Doğru cevap B'dir.

Yanıt Açıklaması: Tirmizî (ö.279/892), Râmhürmüzî (ö.360/971) gibi hadis âlimleri ve İbnü’n-Nedîm (ö.385/998) gibi biyografi uzmanları, hadisleri ilk tasnif edenlerin listelerini vermektedir.

Yanıt Açıklaması: Osmanlı eğitim sisteminde de dârulhadîs denilen hadis medresesi kurulmuş bulunuyordu. Bundan sonraki dönemlerde de hadis eğitim kurumları bakımından İslâm tarihinin en sistemli ve en fazla hadis okulu açılmıştır.

Yanıt Açıklaması: Hadis râvîlerinin hayat hikâyeleri, güvenilir olup olmadıklarına dair yazılan kitaplara ricâl kitapları denir. Bu konudaki kaynak ve temel kitaplar da Tasnif döneminde yazılmıştır. Fakat ricâl kitaplarının yazımı ileriki asırlarda da devam etmiştir.

Yanıt Açıklaması: Muvatta’ tasnif döneminin günümüze ulaşan ilk belge örneklerinden olması sebebiyle çok önemlidir. İbn Hacer, Muvatta’dan önceki muhaddislerin her konuda ayrı kitaplar yazdıklarını, Muvatta’ın konulara göre tasnif edilmiş hadisleri, sahâbe ve tâbiûn görüşlerini bir araya getiren ilk kitaplardan olduğunu belirtir. Bu içeriğinden dolayı hem hadis, hem de fıkıh kitabı niteliğindedir. Hadis ve fıkıh ilmindeki etkisi ve önemi son derece geniş ve derindir. Sonraki kitaplar ondan büyük ölçüde yararlanarak yazılmışlardır. Örneğin Buharî, Muvatta’da yer alan 300 hadisi Sahih’ine almıştır. İslam tarihinde üzerinde çok sayıda çalışma yapılmış olup günümüzde de önemli bir ilgi odağı olan nâdir kitaplardandır.

Yanıt Açıklaması: İkinci asır hadisçilerinden biri de Sind’e nisbetle bilinen Ebû Musa Necîh es-Sindî’dir. Hz. Peygamber’in hayatını ve şahsiyetini, tebliğ faaliyetlerini, siyasî ve askerî mücadelelerini konu alan bilim dalı olan  meğâzî ve siyerle ilk uğraşanlardandır.

Yanıt Açıklaması: Tam adı el-Makâsıdü’l-hasene fî beyâni kesîrin mine’l-ehâdîsi’l-müştehire ale’l-elsine’dir. Sahih, zayıf, hatta mevzû olmakla beraber halk arasında meşhur olan haberlerin bir araya getirilerek derlendiği en önemli kaynaklardan biridir.

Yanıt Açıklaması: Mut‘a nikâhı, erkekle kadının zamanı belirlenen bir süreye kadar, yani geçici olarak aralarında kıyılan nikâha denir. İslâm’ın ilk yıllarında Hz. Peygamber buna izin vermiş, ancak Hayber’in fethinden sonra kesin olarak yasaklamıştır.

Yanıt Açıklaması: Peygamberimizi konu edinen diğer İlimler: Siyer, Şemâil, Delâil, Meğâzî’ dir. Bu dört konunun müstakil bir ilim dalı sayılması tartışmalıdır. Bu konularda, başta İslam tarihinin erken dönemleri olmak üzere geçmişte çok sayıda müstakil kitap yazılmasından yola çıkılarak müstakil ilim dalı sayanlar olmuştur. Ama günümüzde artık meğâzî ve siyer İslam tarihinin, şemâil ve delâil ise hadis ilminin içinde bir çalışma alanı ve konusu olarak değerlendirilmektedir.

Yanıt Açıklaması: Müsned türü eserlerde, hadisler, hadisin ilk râvîsi olan sahâbîlere göre sıralanmaktadır. Etrâf türünde hadislerin tamamı değil başından bir kısmı yani ucu verilip hadisin farklı isnadlarıyani değişik rivayet kanalları verilir. Ricâl, râvîlerinin hayat hikâyeleri, güvenilir olup olmadıklarına dair yazılan kitaplara verilen addır. Mu‘cem türünde ise hadisler hocalarının ismine göre gruplandırılır.Hakkında hadis olan her konuya yer veren Câmi ise ravilerine göre değil konularına göre düzenlenmiş hadis kitabı türüdür.

Yanıt Açıklaması: Mut‘a nikâhı, erkekle kadının zamanı belirlenen bir süreye kadar, yani geçici olarak aralarında kıyılan nikâha denir. İslâm’ın ilk yıllarında Hz. Peygamber buna izin vermiş, ancak Hayber’in fethinden sonra kesin olarak yasaklamıştır.

Yanıt Açıklaması: Kütüb-i Sitte’yi ve Diğer Bazı Kaynakları Bir Araya Getiren Çalışmalar: el-Cem’ beyne’l-usûli’s-sitte Câmiu’l-usûl li ehâdîsi’r-Resûl Mesâbîhu’s-sünne Cem’u’l-cevâmi’ ve el-Câmiu’s-sağîr Kenzü’l-ummâl Cem’ul-fevâid olarak sıralanmaktadır.

Yanıt Açıklaması: Peygamberlerde bulunması zorunlu olan beş özellik şunlardır: 1- Sıdk:Doğruluk 2- Emânet: Güvenilirlik 3- Teblîğ: Allah’ın insanlara ulaştırmasını emrettiği şeyleri eksiksiz olarak ulaştırmak. 4- Fetânet: Zekâ ve ferâset. 5- İsmet: Günah ve hatalardan korunmuşluk.

Yanıt Açıklaması: Zühd kitaplarında dünyanın geçiciliğini vurgulayan, dünya hırsının zararlarını anlatan, ibadet, güzel ahlâk ve nefis terbiyesini teşvik eden hadisleri ve seleften gelen rivayetleri bir araya getirmek amaçlanmıştır. Daha sonraları tasavvuf adını alan dînî hareketin dayanakları olan hadisler ve rivayetler ilk defa bu kitaplarda derlenmişlerdir.

Yanıt Açıklaması: Görüldüğü gibi hadislerin yazılıp yazılamayacağı konusunda birbirleriyle çelişen haberler bulunmaktadır. Hadis usûlünde bu duruma İhtilâfü’l-hadîs, ilgili hadislere de Muhtelifü’l-hadîs (veya Muhtelefü’l-hadîs) denir. Gerçekte hadisler arasında çelişki yoktur, bu çelişki görünüştedir. Hz. Peygamber’in bu konudaki açıklamalarının farklı zamanlarda yapıldığı ve hadislerinin yazılmasını önce yasakladığı, sonra bu yasağı kaldırdığı anlaşılmaktadır.

Yanıt Açıklaması: Hind’de hadisin yayılmasında en çok Şeyh Abdülhak b. Seyfuddin elBuhârî ed-Dehlevî’nin emeğinin geçtiği anlaşılmaktadır. Onun bu husuta “O, hadis ilmini Hind’de ilk yayan kimsedir!” denilecek kadar büyük hizmeti olmuştu. Şeyh Abdülhak 958/1551’de Delhi’de doğmuştu.

Yanıt Açıklaması: Hz. Peygamber göre ilim öğrenmek her Müslümana farzdır. Bilgi edinmek yeterli değildir. Öğrenilen bilinin gereğini yapmak ve onu başkalarına da öğretmek gerekir.