Hadis Tarihi ve Usulü

Yanıt Açıklaması: Keşmîrî’nin hadis okuturken takip ettiği genel usulü şöyleydi: Gerekli gördüğü yerlerde râvîler hakkında kısa açıklamalarda bulunurdu. Ümmet arasındaki ihtilaflı konulara itina gösterir, onlara tatmin edici izahlar getirirdi. Önceki âlimlerin özgün ve her yerde bulunamayan görüşlerini naklederdi. Ders esnasında bahsi geçen bir kitabın ilmî tenkidini yapardı. Daha çok müşkil yerleri halletmeye çalışırdı. Bir konuda geniş açıklamalara girişmekten ziyade fazla konuya temas etmeye önem verirdi. Ders esnasında konuyla dolaylı olarak ilgili olan şeylere de, talebeye faydalı olacağını düşündüğünde, temas ederdi. Çoğu kere bir şey nakleder, sonra bunun ilmî bir tenkidini yapardı. Böylece talebeye ilmî tenkid usulünü göstermeye çalışırdı. Bununla beraber âlimler hakkında edebli olunmasını, aşırılığa kaçınılmamasını ve onların takdir edilmesini tavsiye ederdi.

Yanıt Açıklaması: Gümüşhânevî’nin hadis alanında yazdığı önemli eseri Râmûzü’l-ehâdîs son dönemin en çok okunan hadis kitaplarından birisi olmuştur. Eserin içerdiği 7103 hadisin 6402’si kavlî ve fiilî merfû rivayetlere, 701’I Resûlullah’ın hilye ve şemâiline dairdir. Hadisle ilgili bu eseriyle Gümüşhânevî; zamanın ihtiyaçlarına göre yeni hadis kitapları tasnif etmek ve hadislerin sıhhat ve mânâ bakımlarından yeniden değerlendirmesini yapmak gibi iki önemli tavır sergilemiştir.

Yanıt Açıklaması: Senedi olmayan bir hadisin, sözün sahibine ait olup olmadığını, yani uydurma olup olmadığını bilme imkânı yoktur. Hadislerin başındaki senedler bu işlevleri yanında aynı zamanda hadisin geçirdiği tarihsel süreci de yansıtırlar. Hadislerin başına râvî zincirlerinin eklenmesi hadis âlimlerinin titizlikleri ve gayretleri sonucu gerçekleşmiştir. Bu Müslümanlara özgü bir uygulamadır. Çünkü böyle bir uygulamaya dünya tarihinde başka bir uygarlık ve toplumda rastlanmaz. Hadisçiler bunun farkındadırlar. Hadis kaynakları “İsnad bu ümmete özgüdür” ifadesini sıkça tekrar ederler. İsnâdın başka toplumlarda da kullanıldığı şeklindeki iddialar dayanaktan yoksundur ve örnek olarak gösterilen uygulamalar yaygın ve sistematik değil, münferid ve istisnâ kabilindendir. İsnâd sistemi, hadis nakleden, öğreten, hadis kitabı yazan kişilerin, bu hadisi kimden aldığını belirtmesi zorunluluğu üzerine kurulmuştur.

Yanıt Açıklaması: Sağlam ve sağlam olmayan hadisleri bir araya getirmekle birlikte, hadislerin sıhhat durumu hakkında bilgi verenler ve kendi kanaatlerini belirtenler. Tirmizî’nin el-Câmiu’s-sahîh isimli eseri buna örnektir.

Yanıt Açıklaması: Hadis İlmi, geçmişte Şer’î İlimler veya Naklî İlimler diye isimlendirilen, günümüzde ise İslamî İlimler denilen ilim grubunun bir alt dalıdır. İslâm Dini’ni konu edinen Naklî/Şer’î İlimler, Tefsir, Hadis, Fıkıh, Kelam, Tasavvuf’tur. Bu ilimler İslam Dini’nin temel iki kaynağı olan Kur’an ve Hz. Peygamber’in sünnetine yani uygulamalarına dayanırlar.

Yanıt Açıklaması: Buhârî ve Müslim’in Sahih’lerinin İslâm dünyasında şöhretinden ilk defa bahseden Hâkim en-Nîsâbûrî’dir.

Yanıt Açıklaması: Bazı sahabiler, Hz. Peygamber’in buyurduğu gibi rivayet edememe, başka bir ifadeyle rivayette hata yapma endişesiyle hadis rivayetinden kaçmışlar, mümkün olduğu kadar az hadis rivayet etmeye çalışmışlardır.

Yanıt Açıklaması: Türkiye’de akademik hadisçiliğin başlatıcısı, aslen Bosnalı olup uzun yıllar başta Ankara İlâhiyat Fakülte’si ve Erzurum İslâmî İlimler Fakültesi’nde dersler veren M. Tayyip Okiç’tir. Mehmed Said Hatiboğlu ve Talat Koçyiğit Ankara İlâhiyat Fakültesi’nde onun yetiştirdiği iki hadis profesörüdür.

Yanıt Açıklaması: 1795’de Paris’te Sylvestre de Sacy tarafından Yaşayan Doğu Dilleri Yüksek Okulu kuruldu. Bu okul bütün Avrupa’ya şarkiyatçı hocalar yetiştirdi. Berlin’de Saminar für Orientalische Sprachen (Şarkiyat Dilleri Okulu) ismi ile bir okul kuruldu (1887). İngiltere’de Cambridge’de okutulan doğu dillerine ek olarak Londra’da School of Oriental Studies (Şarkiyat Araştırmaları Okulu) adıyla bir okul kuruldu.

Yanıt Açıklaması: “İth.fü’l-hıyere” ve “el-Met.libü’l-‘âliye” isimli eserler Zevâid türünde yazılmış eserlerdir.

Yanıt Açıklaması: Cami’ isimli eser Ma’mer b. Raşid ve Cami’ye ait günümüze ulaşan en eski hadis kitaplarındandır.

Yanıt Açıklaması: Tahric çalışmaları ile genellikle hadis ilminin dışındaki diğer ilim dallarına ait kitaplarda mevcut hadislerin temel hadis kaynaklarındaki yerlerine işaret eden kitaplar kastedilmektedir. Bu tür çalışmalar çoğunlukla IX. (XV.) asırdan sonra yapılmıştır. Bu eserlerden bazıları: Nasbu’r-râye fî ehâdîsi’l-Hidâye el-Hidâye İhyâü ulûmi’d-dîn el-Muğnî an hamli’l-esfâr fi’l-esfâr fî tahrîci mâ fi’l-ihyâ’i mine’lahbâr el-Ezkâr el-Keşşâf’ Telhîsu’l-habîr fî tahrîci ehâdîsi’r- Râfiiyyi’l-kebîr şeklinde sıralanabilir.

Yanıt Açıklaması: Cerh ve ta‘dîlin kurallarını ilk defa derli toplu yazılı hale getiren hicrî sekizinci yüzyılda yaşayan Tacüddîn es-Sübkî’dir (ö.771-1398). Tabakâtü’şşâfiyyeti’l- kübrâ isimli kitabında “Cerh Ta‘dîl Kaideleri” başlığı altında konuyu ele alır. Bu konuda önemli müstakil kitaplardan birisi Hindistanlı Muhammed Abdulhayy el-Leknevî’nin (ö.1304/1886) er-Ref‘u ve’t-tekmîl fi’l-cerhi ve’t-ta‘dîl isimli kitabıdır.

Yanıt Açıklaması: 1914 yılında Arnavutluk’un İşkodra şehrinde doğduğu için Elbânî nisbesiyle anılan Muhammed Nâsırüddîn hadis alanında pek çok eseri bulunan son dönem âlimlerindendir. Elbânî, Özellikle İbn Teymiyye ve İbn Kayyim el-Cevziyye ekolünü benimseyip ilmî çalışmalarını Selefi bir çizgide sürdürmüştür. Elbânî’nin hadis konusunda dikkat çeken yönlerinden birisi, güvenilirlik açısından hadisleri yeniden değerlendirmeye tabi tutarak müstakil eserler yazmasıdır. Kendi sahihlik ölçütlerini esas alarak güvenilir bulduğu hadisleri yedi cilt halinde Silsiletü’l-ehâdîsi’s-sahîha; zayıf ve uydurma kabul ettiği hadisleri de dokuz cilt olarak Silsiletü ’l-ehâdîsi’z-za‘îfe ve’l-mevzû‘a ismiyle yayınlamıştır.

Yanıt Açıklaması: Sünenler, muvattalar ve camiler konularına göre gruplandıran kitap türleri arasında yer alırken mu‘cemler ve müsnedler râvîlerine göre düzenlenmiş kitaplar arasında yer alır.

Yanıt Açıklaması: Hadisler tarihi sıra itibariyle önce yazılı ve sözlü olarak koruma ve kayıt altına alınmaya çalışılmış, sonra bunlar belli kitaplar içinde bir araya toplanmış, ardından da bu kitaplardaki hadislerin sınıflandırılması yoluna gidilmiştir. Bu aşamalar, zamanlarında yapılan hadis çalışmalarının ayırıcı temel özelliklerinden hareketle; Tesbît Dönemi, Tedvîn Dönemi ve Tasnîf Dönemi şeklinde isimlendirilirler. Hadis tarihinde bu faaliyetlerin sürdürüldüğü döneme mütekaddimûn dönemi denmektedir.

Yanıt Açıklaması: Daha önce telif edilen herhangi bir hadis kitabında bulunan hadisleri, teker teker ele alarak kitap sahibinin senedinden başka bir senedle rivâyet etmek suretiyle meydana getirilen hadis kitaplarına müstahrec denir. Müstahrecler, esas aldıklan eserdeki rivâyetleri, başka isnadlarını tespit etmek suretiyle kuvvetlendiren çalışmalardır. Esas alınan müellifin rivâyet ettiği hadislerin lafızlarıyla müstahrec yazarının rivâyet ettiği hadislerin lafızlarında ve mânasında mutlak uygunluk şart değildir. Genellikle söz konusu iki eserdeki hadisler arasında lafız farklılıklarının olduğu görülür.

Yanıt Açıklaması: Meğâzî (المغازي : (Bu isim Arapça savaş anlamına gelen (ğ-z-v) kökünden türemiş bir kelimedir. İslam tarihinin erken dönemlerinde oluşmuş bir ilim dalıdır. Peygamberimizin savaşlarını konu edinir. Hadis kitaplarında Peygamberimizin savaşlarına dair rivayetler olmakla birlikte hadis ilmi sadece peygamberimizin savaşlarına odaklanmaz, Peygamberimizden nakledilen bütün rivayetlerle ilgilenir. Doğru cevap B'dir.

Yanıt Açıklaması: Hadislerin yayılmasında Hz. Peygamber özel bir kâtip tutmak gibi bir amaç gütmemiştir.

Yanıt Açıklaması: Hadis ilminde başında senedi isnad zinciri olmayan hadislere Muallak Hadis denir. Muallak kelimesi yere veya sağlam bir zemine dayanmayan, boşlukta, havada asılı duran demektir.