Hadis Tarihi ve Usulü

Yanıt Açıklaması: Sahih ve hasen hadis için aranan şartlardan birini ya da birkaçını taşımayan hadislere zayıf hadis denir.

Yanıt Açıklaması: Sâhibiye (Gökmedrese) veya Çifte Minareli Medrese Dârulhadîsi olarak tanınan  darülhadisler Sivas’ ta kurulumuşlardır.

Yanıt Açıklaması: Mütevâtir haberin şartlarını taşımayan veya mütevâtir seviyesine ulaşmayan; senedin herhangi bir yerinde ya da tamamında tek bir râvînin bir râvîden rivayet ettiği hadislere âhâd hadisler denir.

Yanıt Açıklaması: Kalabalıkların bir araya geldiği yerlerde söylenen sözler, yapılana işler daha geniş bir çerçeveye, hac, panayır ve savaş gibi durumlarda şehirlerarası bir muhite yayılma imkânı buluyorlardı.

Yanıt Açıklaması: Senedinde başından sonuna kadar râvî düşmesi bulunmayan, isnad zinciri kesintisiz olarak devam eden hadîsler muttasıl hadislerdir. Başka bir hadise veya dinen makbul bir delile/bilgiye zıt olan hadisler muhtelifu’l-hadîstir. Kendisine zıt mânâda sağlam bir hadîs veya şer’î bir delil bulunmayan hadisler muhkem hadislerdir. Bir sahabiye ait olduğu söylenen söz ve işle ilgili hadise mevkûf hadis denir.

Yanıt Açıklaması: Mütevâtir konusuyla ilgili şimdiye kadar yapılan en geniş çalışma, E seçeneğindeki Muhammed b. Caʻfer el-Kettânî’nin (ö. 1345/1929) “Nazmü’l-mütenâsir mine’l-hadîsi’l-mütevâtir” adlı eseridir.

Yanıt Açıklaması: Zayıf hadis çeşitlerinin sayısı konusunda farklı rakamlar verilmiştir. İbn Hibbân, zayıf hadisin C seçeneğinde verilen 49 çeşit olduğunu belirtmiştir. İbnü’s-Salâh 42 ve Münâvî 81 çeşit zayıf hadis olduğunu belirtmiştir.

Yanıt Açıklaması: Osman b. Talha Mekkeli râvîler arasındadır. Yezîd b. Muâviye ve Ebû İdrîs el-Havlânî Şam’da yetişen âlimlerdir. Berâ b. ‘Âzib Kûfe’li sahâbîlerdendir. Utbe b. Gazvân ise Basra’lı sahâbîlerdendir.

Yanıt Açıklaması: Talebeye hadisleri yazdıran hocaya mümli, onun söylediklerini yazan öğrenciye de müstemli denilirdi.

Yanıt Açıklaması: Sahih ve hasen hadis için aranan şartlardan birini ya da birkaçını taşımayan hadislere zayıf hadis denir. Hadis usûlü eserlerinde anlatılan hadis çeşitlerine bakıldığında en fazla hadis çeşidinin zayıf hadislere dair olduğu görülür. Çünkü delil olmaya uygun sahih hadisler konusunda farklı gruplandırmalar yapmak pek gerekli görülmemiştir.

Yanıt Açıklaması: Hadis öğrenme ve öğretme âdâbı, öğrenen (öğrenci) ve öğreten (hoca) açısından iki başlıkta ele alınabilir. Öğrencinin Uyması Gerekenler: İhlâs ve İyi Niyet Öğrendiğiyle Amel Etmek Hadisi Ehlinden Almaya Çalışmak Hocaya Saygı Göstermek Arkadaşlarıyla Bilgi Paylaşmak İlmî ve Tedricî Bir Metod Takip Etmek Hadis Usûlüne Önem Vermek olarak sıralanmaktadır.

Yanıt Açıklaması: Genel olarak tenkide uğramış râvîleri, özel olarak da hadis uyduran veya bununla suçlanan kimseleri tespit edip tanıtmak ve uydurma hadisleri tanıtmak uydurmaya karşı yapılan mücedeledir. Diğerleri uydurma hadisler tepitidir.

Yanıt Açıklaması: Hadis ilminde, senedinde sahabeden sonra bir veya peşpeşe olmayarak, birkaç râvî atlanmış olan hadise Munkatı’ denir.

Yanıt Açıklaması: “Hadis tahsili için yolculuk yapmayandan olgunluk bekleme” sözü hadis öğreniminde hadisi ehlinden almaya çalışmanın gerekliliğine vurgu yapmaktadır. Öğrendiğiyle amel etmek, manalarını öğrenmedikçe başka âyetlere geçilmemesi demektir.  İlmî ve tedricî bir metod takip etmek, hadis okumalarının belli bir program dâhilinde bir sıraya göre sabırla sürdürülmesidir. Hadis usûlüne önem vermek demek, öğrencinin önce kendi diliyle yazılmış, kolayca okunup anlaşılabilir bir-iki hadis usûlü kitabı okuması, daha sonra temel usûl kaynağı niteliğindeki Arapça klasik hadis usûlü eserlerini mütalâa etmesidir. İhlâs ise dadis öğrencisinin öncelikle Allah rızasını kazanmaya yönelik samimi bir niyetle ve karşılığını yalnızca Allah’tan bekleyerek ilim tahsiline baş-laması, bunun dışında para, makam ve şöhret gibi hiçbir dünyevî menfaati amaç edinmemesidir.

Yanıt Açıklaması: Hadis ve sünneti sahîh haliyle koruyup nakletme sorumluluğunun gereği olarak bilimsel amaçlı bir tenkid yöntemi olan cerh-ta’dîl, hem Allah, hem de kul hakkını ilgilendirmesi sebebiyle çok dikkat gerektiren zor bir iştir. Bu nedenle muhaddisler, cerh-ta’dîlin geçerli olabilmesi için bazı şartlar belirlemişlerdir. Buna göre, öncelikle münekkidin kendisi cerhedilmiş olmamalı, doğru sözlü, ilim ve takva sahibi, iyi niyetli, tarafsız ve insaflı olmalı, cerh-ta’dîl sebepleri ile lâfızlarının anlamını iyi bilmelidir. Ayrıca, cerh-ta’dil âdâbına uyarak tenkidde ılımlı olmalı, râvînin kusurları yanında iyiliklerinden de bahsetmeli, gerektiğinde ve gereği kadar cerhetmelidir. Diğer taraftan münekkidler, tenkid ettikleri râvî sayısına ve tenkid tarzına göre sınıflandırılmışlardır. Meselâ İbn Maîn ve İbn Ebî Hâtim er-Râzî râvîlerin genelini, Şu’be ve İmam Mâlik râvîlerin çoğunu; İbn Uyeyne ve Şâfiî de bazı râvîleri tenkid süzgecinden geçiren münekkidlerdir.

Yanıt Açıklaması: Müzâkere, karşılıklı konuşma suretiyle hâfızadaki bilgilerin tazelenmesi, kontrol edilmesi, hataların ve yanlış anlamaların düzeltilmesi, fikir alışverişi anlamına gelir.

Yanıt Açıklaması: Tespit edilebildiği kadarıyla mütevâtirin çeşitlerinden bahseden ilk âlim, D seçeneğindeki İsa b. Ebân’dır (ö. 221/835).

Yanıt Açıklaması: Hadis kitaplarının isnadlarıyla nakledildiği nakil döneminde yaygınlaşan öğrenim ve öğretim metotları İcâzet-vicâde’dir.

Yanıt Açıklaması: İslâm coğrafyasında dârulhadîslerin yoğun olarak kurulduğu VII/XIII. asır, Selçuklu hükümdarları I. Alâddin Keykubad ile II. Gıyâseddîn Keyhüsrev dönemine rastlar.

Yanıt Açıklaması: En genel anlamıyla haber-i vâhid, mütevâtir haberin şartlarını taşımayan veya mütevâtir seviyesine ulaşmayan haber olarak tanımlanmıştır. Buna göre senedin herhangi bir yerinde ya da tamamında tek bir râvînin bir râvîden rivayet ettiği hadis, haber-i vâhiddir. Aynı şekilde haber-i vâhidin bazı tabakalarda râvî sayısı ve diğer özellikleri bakımından mütevâtir haber niteliklerini taşıması, o haberi âhad olmaktan çıkarmaz ve mütevâtir yapmaz.