Hadis Tarihi ve Usulü

Yanıt Açıklaması: Müsned kelimesi Arapça’da, bir yere veya birine dayandırılan şey anlamına gelir. Müsned türü eserlerde hadisler, hadisin ilk râvîsi olan sahâbîlere göre sıralanmaktadırlar. Yani her bir sahâbînin hadisi bir arada bulunur. Bu eserlerde hadisler ilk râvilerine göre gruplandırılarak, onlara dayandırılarak düzenlendiklerinden bu isim verilmiştir. Müsnedlerde sahâbe ve tâbiûn sözleri yer almaz. Sadece Peygamberimize ait hadisler bulunur. Müsned terimi hadis ilminde, isnadı zikredilerek kesintisiz olarak Hz. Peygamber’e ulaşan hadis veya sahih hadis anlamlarında da kullanılmıştır. Bir hadis kitabı türü olarak müsned’in bu tanımlarla ilgisi yoktur. Tek bir sahabînin rivayetlerin toplayan müsnedler olduğu gibi, bir sahâbe grubunun veya bütün sahabîlerin hadislerini toplayan müsnedler de yazılmıştır. Müsnedlerde sahabîlerin kendi aralarında sıralaması farklı şekillerde olabilir. Kimi müsnedlerde sahabîler isimlerine göre alfabetik olarak sıralanırken, kiminde sahabîler Müslüman oluştaki kıdemlerine ve İslâm tarihindeki önemlerine göre, kimilerinde ise kabilelerine göre sıralanmıştır. Sahâbe dışındaki bir âlimin veya râvînin rivayetlerini toplayan eserlere de müsned denmiştir. Örneğin mezhep imamları Ebu Hanîfe ve Şâfiî’nin rivayet ettikleri hadisler kendilerinden sonra Müsnedu Ebî Hanife ve Müsnedü’şŞâfiî adındaki kitaplarda bir araya getirilmiştir. Müsnedler, bir sahâbînin, bir âlimin veya bir râvînin hadislerini bir arada inceleme ve değerlendirme imkânı sunmaları açısından önemlidirler ve bu amaçla yazılmışlardır. Bu özelliklerinden dolayı müsnedler hadis ilminde derinlemesine araştırma yapacaklar için çok önemli başvuru kaynaklarıdır. Müsnedler genellikle hicrî üçüncü asır başlarından itibaren yazılmaya başlanmışlardır ve müelliflerinin ismiyle anılırlar. Hadis tarihinde yüz elli civarında müsned türü hadis kitabı yazılmıştır. Bunlardan günümüze ulaşıp basılmış olanları şu müelliflere aittir: Abdullah b. el-Mübârek (ö.181/797) Ebu Bekr Abdullah b. Zübeyr b. Îsâ el-Humeydî (ö.219/834) Ebu’l-Hasen Ali b. Ca‘d el-Cevherî (ö.230/844) Ebu Bekr Abdullah b. Muhammed b. Ebû Şeybe (ö.235/867) İshak b. Râhûye (ö.238/852) Halîfe b. Hayyât (ö.240/854) Ahmed b. Hanbel (ö.241/855) Abd b. Humeyd (ö.249/863) Ahmed b. Amr el-Bezzâr (ö.292/904) Ebû Ya’lâ Ahmed b. Ali el-Mevsılî (ö.307/919) Muhammed b. Hârûn er-Rûyânî (ö.307/919) Ebû Avâne Yakub b. İshak el-İsferâyînî (ö.316/928) Adı geçen müelliflerin hepsinin de eserlerinin ismi müsned şeklindedir veya bu kelime ile başlamaktadır. Bunlar dışında henüz basılmamış müsnedler bulunmaktadır.

Yanıt Açıklaması: Hz. Peygamber’in temel görevleri şunlardır: Tebliğ, Beyân ve Tezkiye.

Yanıt Açıklaması: İlk Osmanlı dârulhadîsinin I. Murad devrinde İznik’te Çandarlı Hayreddin Paşa (ö. 789/1387) tarafından yaptırıldığı kabul edilir. Bu asrın en önde gelen ismi İbn Melek diye tanınan İzzeddin Abdüllatif’tir (ö. 797/1394). Tire’de müderrislik yapan İbn Melek Osmanlı medreselerinde en çok okunan hadis kitaplarından olan Sâgânî’nin Meşâriku’l-envâr’ı üzerine Mebâriku’l-ezhâr isimli şerhini yazmıştır. Doğru cevap B'dir.

Yanıt Açıklaması: Zevâid türünün en tanınmış eseri Ali b. Ebî Bekr’in Mecma’u’z- zevâid ve menba’u’l-fevâid adlı kitabıdır.

Yanıt Açıklaması: Kitabını ilim dünyasına “Kimin evinde bu kitap bulunursa orada konuşan bir peygamber vardır“ diyerek sunan muhaddis Tirmizi ve eseri Sünen’dir.

Yanıt Açıklaması: Bir hadisin farklı isnad zincirleriyle gelen her bir kanalına “tarîk" (طريق)” denir. “Vech” yüz, yön, taraf gibi anlamlara gelir. Dirâyet, hadislerin senet ve metinleri ile ilgili her türlü birikimi, yeteneği ve faaliyeti kapsar. Rivayet, hadis öğrenme, nakletme, derleme, hadisleri içeren kitaplar telif etmek demektir. Muhaddis, hadis âlimlerine verilen addır.

Yanıt Açıklaması: Hadis şerhlerinde öncelikle şerh ettikleri eser ve müellifi hakkında giriş niteliğinde temel bilgiler verilir. Hadisler şerh edilirken sened ve metin tahlili yapılır, râviler tanıtılır ve güvenilirlik durumları hakkında cerh ve ta’dil âlimlerinin görüşleri aktarılır. Hadisin senedinde kopukluk olup olmadığı, belirtilir. Genellikle hadislerin farklı isnadları zikredilir, hadislerde râviler tarafından yapılan değişikliklere, hatalara dikkat çekilir. Böylece hadisin sıhhatıyla ilgili bir sonuca ulaşılır Hadisin kaynaklardaki durumu incelenir, farklı lafızlarla rivâyetleri bir araya getirilir. Metindeki herkes tarafından bilinmesi zor (garîb) kelimeler açıklanır. Hadis edebî ve bilimsel yönden incelenir. Birbirine zıt gibi görünen hadisler hakkında açıklayıcı bilgiler verilir, uzlaştırma veya tercihler yapılır. Hadisin söylendiği bağlam (sebeb-i vurûd) tesbite çalışılır. Taşıdığı fıkhî hükümler tesbit edilir. Kısaca söylemek gerekirse hadis metinleri garîbü ’l-hadîs, ihtilâfü ’l-hadîs, müşkilü’l-hadîs, fıkhu’l-hadîs açılarından incelenir. Ayrıca şerhlerde, şerh edilen temel kaynaklardaki hadislere ilâve olarak hadisin şerhi ile ilgili konularda birçok hadis zikredilmektedir.

Yanıt Açıklaması: Zühd kitaplarında dünyanın geçiciliğini vurgulayan, dünya hırsının zararlarını anlatan, ibadet, güzel ahlâk ve nefis terbiyesini teşvik eden hadisleri ve seleften gelen rivayetleri bir araya getirmek amaçlanmıştır. Daha sonraları tasavvuf adını alan dînî hareketin dayanakları olan hadisler ve rivayetler ilk defa bu kitaplarda derlenmişlerdir.

Yanıt Açıklaması: Ale’r rical ravilerine göre düzenlenmiş kitap türleridir.

Yanıt Açıklaması: Hadislerin tasnifinde pek çok amaç güdülmüş olmakla birlikte bunlardan bu üçü amaçlar arasındadır.

Yanıt Açıklaması: Cevap B'dir.

Yanıt Açıklaması: İlk Osmanlı dârulhadîsinin I. Murad devrinde İznik’te Çandarlı Hayreddin Paşa (ö. 789/1387) tarafından yaptırıldığı kabul edilir.

Yanıt Açıklaması: II. Selim devrinde padişahın hocası Atâullah Efendi’dir.

Yanıt Açıklaması: İsmet, Peygamberlerin sahip olması gereken beş özellikten biridir ve peygamberler bu özellikleri sayesinde,görevleri ile ilgili hata yapmaktan Allah tarafından korunur. Hadis âlimleri Hz Peygamber’in sünnetini kayda geçirirken, mevkuf hadis denilen sahâbenin söz ve uygulamaları ile maktû‘ hadis denilen tâbiûn  âlimlerinin söz ve uygulamalarını da hadis kitaplarına almışlardır. Ehâdîs, hadis kelimesinin çoğuludur. Bid‘at ise Peygamber’in sünnetinin ilkelerine, ruhuna, özüne, mantığına ters düşen uygulamalardır.

Yanıt Açıklaması: Kütüb-i sitte’nin yaklaşık hicrî beşinci asrın sonlarından itibaren otoritelerinin pekişmesinin bir diğer sonucu ise bu dönemden itibaren yazılan râvilerle ilgili kitapların önemli ölçüde Kütüb-i sitte merkezli olmasıdır. Kütüb-i sitte’de adı geçen râvilerin hemen hepsini ihtiva eden ilk çalışma Cemmâilî nisbesiyle tanınan Abdülganî b. Abdilvâhid el-Makdisî tarafından telif edilmiştir. O, el-Kemâl fî esmâi’r-ricâl isimli eserini bu amaçla telif etmiştir.

Yanıt Açıklaması: Gerçekte Müslümanlıkta her konuda doğruluğa, dürüstlüğe verilen önem, bilinen bir husustur. Pek çok ayet ve hadiste, doğrudan veya dolaylı olarak bunlara teşvikler yapılmış, yalan-dolan ise şiddetle yasaklanmıştır. Basit dünyevi işlerde bile durum böyle olunca dinin iki temel kaynağından biri olan hadislerin naklinde daha titiz davranılmasının gerekli görüleceği açıktır. Yukarıdaki maddelerin hepsi dikkat edilen hususlardır.

Yanıt Açıklaması: Hz. Peygamber özellikle kendi hadislerinin öğrenilip öğretilmesini de emir ve tavsiye etmiştir. E şıkkı Hz. Peygamber’in hadisidir.

Yanıt Açıklaması: Müstedrek türünün en tanınmış çalışması Hâkim en-Nîsâbûrî’nin (ö. 405/1014) elMüstedrek ale’s-Sahîhayn isimli eseridir.

Yanıt Açıklaması: Bu dönemde Diyanet İşleri Başkanlığı, Türk milletinin dinini öğrenebileceği Murtezâ ez-Zebîdî tarafından yapılan Sahîh-i Buhârî Muhasarı’nı tercüme ve şerh ettirerek yeni alfabe ile Türkçeye kazandırma amacıyla Babanzâde Ahmed Naim’i görevlendirmiştir. Ahmed Naim’in başlayıp ancak üç cildini tamamlayabildiği eser Kâmil Miras tarafından tamamlanmış ve Diyanet İşleri Başkanlığı tarafından 1928–1949 yılları arasında 12 cilt olarak basılmıştır. Müelliflerin bu çalışmadaki başarıları ve Ahmed Naim’in yazmış olduğu hadis usûlü ile ilgili mukaddimenin orijinalliği, eseri Cumhuriyet tarihindeki klasiklerin arasına taşımıştır.

Yanıt Açıklaması: Kuran-ı Kerim dışında şeylerle meşgul olunup Kur’an-ı Kerim’in ihmal edileceği endişesi bu yasağın sebeplerinden biridir .