Hadis Tarihi ve Usulü

Yanıt Açıklaması: Hz. Ali de, ayakta su içmesine pek anlam veremeyenlere şöyle demişti. “Ayakta su içmişsem, Resûlüllah’ın da ayakta su içtiğini gördüğüm içindir. Oturarak su içmişsem yine Resûlüllah’ın otururken su içtiğini gördüğüm içindir.”

Yanıt Açıklaması: İslâm’da eğitim-öğretim faaliyetlerinin Hz. Peygamber’in tebliğ ve beyan görevi çerçevesinde nübüvvetle birlikte başladığı  ifade edilmişti. Mekke’de gözden uzak bir yerde bulunan Dâru’l-erkam (Erkam’ın evi), İslâmın ilk zamanlarında belli bir gizlilik içerisinde yürütülen Müslümanları eğitme faaliyetinde önemli bir buluşma noktası idi.

Yanıt Açıklaması: Sahabilerin naklettiği hadislerden uydurma söz konusudur. Hadisler her ne kadar İslam’a hizmet etmeyi hedeflese de bazı cahil dindarlar halkı kötülüklerden uzaklaştırmak ve iyiliğe yöneltmek amacıyla hadis uydurmuşlardır.

Yanıt Açıklaması: Bir şeyi çok yapanlar anlamına gelen müksirûn kelimesi, binden fazla hadis rivâyet etmiş sahâbîler için kullanılan bir terimdir.

Yanıt Açıklaması: Tasnifin erken dönemlerinde daha çok tek konulu eserler yazılmıştır. Daha sonraları bu konular birleştirilerek ileride göreceğimiz birden çok konulu daha hacimli eserler ortaya çıkmıştır. Tek konudaki hadisleri toplama işi daha sonraki yıllarda hatta günümüze kadar devam etmiş olsa da tasnifin ilk yıllarının karakteristik özelliği bu tür kitaplardır. Bu eserlerin erken dönemde yani hicrî ikinci yüzyılda yazılanlarından bazıları: Süfyân es-Sevrî (ö.161/777) Kitâbü’l-ferâiz, Zâide b. Kudâme (ö161/777) Kitâbü’l-menâkıb, İbrahim b. Tahmân (ö.163/779) Kitabü’l-menâkıb, Kitâbü’l-ıydeyn, Abdullah b. el-Mübârek (ö.181/797) Kitabü’l-cihâd, Kitabü’l-birr ve’ssıla, İsmail b. Uleyye (ö.193/808) Kitabü’t-tahâre, Kitabü’s-salât, Kitabü’lmenâsik, şeklinde sıralanabilir.

Yanıt Açıklaması: Mutezile ve B seçeneğinde adı geçen Hâricîler dışında, A, C, D ve E seçeneklerinde bahsi geçen mezheplerde dahil olmak üzere bütün Ehl-i sünnet mezhepleri ister yakîn isterse zan ifade etsin âhâd haberle amel etmenin zarureti konusunda hemfikirdirler.

Yanıt Açıklaması: Zâbıt olması, uyanık/dikkatli olmak, ezberden naklediyorsa hadisini ezberlemiş olmak, kitabından rivâyet ediyorsa, kitabını iyi korumuş olmak, mana ile rivâyet ediyorsa kullandığı lâfızların manasını bilmekle gerçekleşir.

Yanıt Açıklaması: Allah Resûlü’nün hadislerinin güvenilirlik açısından zirvesi mütevâtir hadis, en alt düzeyi ise mevzû hadistir. Aslında mevzû Hz. Peygamber adına tamamen uydurulduğu için hadis bile değildir. Şekil açısından bir sened ve metni olması ve gerçek hadismiş gibi sunulması nedeniyle böyle bir isimlendirme almıştır. Âhâd hadis veya haber-i vâhid, mütevâtir dışındaki sahih, hasen ve zayıf bütün hadis çeşitlerini konu alır. Doğru cevap B’dir.

Yanıt Açıklaması: Arapça’da revâ-yervî fiilinden ism-i fâil olan râvî kelimesi, sözlükte sulamak, taşımak, nakletmek, iletmek gibi anlamlara gelir. Kavram olarak geniş anlamıyla rivâyet eden demektir. Hadis ilmi’nde, belli usullere göre hadisi alıp (tahammül), bu usullere uygun rivâyet lâfızları kullanarak başkalarına nakleden (eda) kimseye denir. Çoğulu “ruvât”tır. Nâkil (çoğ. “nekale”) ve racül (çoğ. “ricâl”) kelimeleri de aynı anlamda kullanılır.

Yanıt Açıklaması: Hadislerin muhafaza ve naklinde yazmaktan çok ezberlemeye önem verilmesi, hadislerı şifahî olarak nakletmek ve hadislerin genellikle müzakere yoluyla hâfızalarda korunması birinci asırda kullanılmış bir yöntemdir. Hadis âliminin belirli şartlar dahilinde bütün veya bir kısım rivâyetlerini öğrencisinin rivâyet etmesine izin vermesi icâzettir. Semâ’ ve Kırâat Metotlarını birinci asır sonunda ikinci asır başlangıcınden itibaren uygulanmaya başlanmıştır.

Yanıt Açıklaması: Güzel ahlâk, hayâ, nezâket, zerâfet, yol, yordam gibi anlamlara gelen edep kelimesinin çoğulu olan âdâb, hadis öğrenim ve öğretiminde ahlâk ve terbiye kurallarına göre uyulması gereken yerleşik esaslar, günümüz tabiriyle bilimsel etik kuralları demektir.

Yanıt Açıklaması: Metin içerisinde tespit edilen noksanlıklar yazının okunmasını engellememesi için kitabın kenarına ilave edilir. Lâhak diye ifade edilen bu ilave kitabın sağ veya sol kenarına yazılır.

Yanıt Açıklaması: Bireye sorgulamayı dayatmak uydurma hadislerin olumsuz yanlarından biri değildir.

Yanıt Açıklaması: İlk Müslüman Sahâbîler: İslâm bilginleri, bakış açılarına göre bu konuda farklı sıralamalar yapmışlarsa da, en uygun ve kapsayıcı gözüken sıralama şöyledir: Hür erkeklerden Hz. Ebû Bekr, hür hanımlardan Hz. Hatice, çocuk ve gençlerden Hz. Ali, âzadlı kölelerden Zeyd b. Hârise ve kölelerden Bilâl-i Habeşî ilk Müslüman sahâbîlerdir.

Yanıt Açıklaması: Çözüm: Zayıf hadisler birbirini takviye ederek hasen li-gayrihî derecesine yükselirler. Fakat bütün zayıf hadisler birden çok isnadla (te‘addü’t-turuk) rivayet edilmek suretiyle zayıflıktan kurtulmazlar.

Yanıt Açıklaması: Muttasıl, Arapça’da bağlı, bitişik, devamlı, kopuk olmayan anlamlarına gelir. Hadis ilminde ise, senedinde başından sonuna kadar râvî düşmesi bulunmayan, isnad zinciri kesintisiz olarak devam eden hadîs demektir. Buna göre merfû, mevkuf ve maktû hadisler muttasıl olabilir. Ancak maktu muttasıl tamlaması yerine senedi muttasıl olan maktû ifadesi kullanılır. Çünkü maktu muttasıl ifadesi kesik bitişik gibi çelişik bir mana taşır. Senedinde hangi türden olursa olsun herhangi bir kopukluk ve kesinti olmayan bütün hadisler muttasıldır.

Yanıt Açıklaması: Genel olarak tenkide uğramış râvîleri, özel olarak da hadis uyduran veya bununla suçlanan kimseleri tespit edip tanıtmak ve uydurma hadisleri tanıtmak uydurmaya karşı yapılan mücadeledir. Diğerleri uydurma hadisler tespitidir.

Yanıt Açıklaması: Hadis metinlerinin içerisinde tespit edilen noksanlıkların yazının okunmasını engellememesi için kitabın kenarına yapılan eklemelere lâhak adı verilir.

Yanıt Açıklaması: Hz. Peygamber’den sonraki nesiller, günümüze gelene kadar bu konuda olağan üstü çalışmalar yapmışlar ve ellerinden gelen her türlü fedakârlığa katlanmışlardır. Hz. Peygamber’e ait olup olmadığını tespit etmeye yarayan kuralları belirlemek ve ilgili haberlere bunları uygulamak için çalışmışlardır.

Yanıt Açıklaması: Hadis rivâyetinin sona ermesiyle “Nakil Dönemi” olarak da isimlendirilebilecek olan bir dönem başlamıştır. V. (XI.) ve VI. (XII.) asırlarda medrese ve dârülhadislerin kurulması sonrasında hadislerin rivâyeti değil hadis kitaplarının nakli ve okunması söz konusu olmuştur.