Hadis Tarihi ve Usulü

Yanıt Açıklaması: Müsnedler genellikle hicrî üçüncü asır başlarından itibaren yazılmaya başlanmışlardır ve müelliflerinin ismiyle anılırlar. Hadis tarihinde yüz elli civarında müsned türü hadis kitabı yazılmıştır. Bunlardan günümüze ulaşıp basılmış olanları şu müelliflere aittir: Abdullah b. el-Mübârek (ö.181/797) Ebu Bekr Abdullah b. Zübeyr b. Îsâ el-Humeydî (ö.219/834) Ebu’l-Hasen Ali b. Ca‘d el-Cevherî (ö.230/844) Ebu Bekr Abdullah b. Muhammed b. Ebû Şeybe (ö.235/867) İshak b. Râhûye (ö.238/852) Halîfe b. Hayyât (ö.240/854) Ahmed b. Hanbel (ö.241/855) Abd b. Humeyd (ö.249/863) Ahmed b. Amr el-Bezzâr (ö.292/904) Ebû Ya’lâ Ahmed b. Ali el-Mevsılî (ö.307/919) Muhammed b. Hârûn er-Rûyânî (ö.307/919) Ebû Avâne Yakub b. İshak el-İsferâyînî (ö.316/928)

Yanıt Açıklaması: Soruda tanımlanan hadis türü C seçeneğindeki Kudsî hadistir. A seçeneğindeki Merfû, hadis ilminde, Hz. Peygamber’e – sallellahu aleyhi ve sellem- ait olduğu söylenen söz, iş veya herhangi bir durumla ilgili hadis demektir. B seçeneğindeki Mevkûf, bir sahabiye ait olduğu söylenen söz ve işle ilgili hadis demektir. D seçeneğindeki Muhkem, hadis ilminde, kendisine zıt mânâda sağlam bir hadis veya şer’î bir delil bulunmayan yani diğer dinî delillerle çelişmeyen hadis demektir. E seçeneğindeki Muttasıl, hadis ilminde, senedinde başından sonuna kadar râvî düşmesi bulunmayan, isnad zinciri kesintisiz olarak devam eden hadis demektir.

Yanıt Açıklaması: Sahih hadis, en meşhur tarifine göre, senedinin başından sonuna kadar sika (adâlet ve zabt sahibi) ravinin sika raviden rivayet ettiği, şazz ve muallel olmayan hadistir. Bu tarife göre sahih hadisin dört özelliği bulunmaktadır: Ravilerinin sika olması, ravileri arasında kopukluk olmaması yani senedin muttasıl olması, şâzz yani diğer sika ravilerin rivayetlerine aykırı olmaması ve muallel yani sahihliğine zarar verecek gizli bir kusurunun olmaması. Diğer taraftan herhangi bir hadisin bu özellikleri taşıyıp taşımaması gerektiği konusunda ihtilaflar söz konusu olmuştur. Bazı hadisler bazı alimlere göre sahih sayılırken bazılarına göre böyle kabul edilmemiştir.

Yanıt Açıklaması: Hz. Peygamber’den sonraki nesiller, günümüze gelene kadar bu konuda olağan üstü çalışmalar yapmışlar ve ellerinden gelen her türlü fedakârlığa katlanmışlardır. Hz. Peygamber’e ait olup olmadığını tespit etmeye yarayan kuralları belirlemek ve ilgili haberlere bunları uygulamak için çalışmışlardır.

Yanıt Açıklaması: Müslim, İbn Huzeyme, Hıbban Sahihleri ve İmam Malik’in Muvatta’sı kendi kanaatlerine göre sadece sağlam gördükleri hadisleri bir araya getiren eserlere örneklerdir.

Yanıt Açıklaması: Gizlenerek onun bulunmadığını zannettirecek şekilde rivayet edilmiş olan hadîs demektir. Hadisi bu şekilde rivayet etmeye ise tedlîs denir. Gizlenmek istenen kusur, senedde bir râvî atlanmış olduğu halde bunu belli etmemeye çalışma şeklinde olabilir. Buna tedlîsü’l-isnâd denir.

Yanıt Açıklaması: Nitekim Allah, onu “Kitabı ve hikmeti öğreten bir resûl”(2Bakara, 151; 62Cum’a, 2) diye takdim etmiş; o da “Ben ancak bir muallim olarak gönderildim” (İbn Mâce, Mukaddime, 17) buyurarak kendisini öğretici olarak nitelendirmiştir. Bu nedenle Hz. Peygamber, İslâm’da ilk muallim, ashabı da ilk talebeler olarak kabul edilir.

Yanıt Açıklaması: A şıkkında açıklama Vasıyyet’in, B şıkkındaki İ’lâm’ın, C şıkkındaki Mükâtebe’nin, D şıkkındaki Münâvele’nin tanımıdır. E şıkkında Vicâde’nin doğru tanımı yapılmıştır.

Yanıt Açıklaması: Muayyen (belirli) icâzet, hocanın, talebesine rivâyetlerinin yazılı olduğu belli bir kitabı rivâyet etmesi için izin vermesidir. İslâm âlimlerinin büyük çoğunluğu bu tür icâzeti kabul etmektedir. Diğer şıklardaki icâzet türleri bazıları tarafından kabul edilirken İslâm âlimlerinin çoğunluğu tarafından kabul edilmemiştir.

Yanıt Açıklaması: Hicrî VI. asrın ikinci yarısında hadis öğretimi konusunda yeni bir gelişme meydana geldi ve sadece hadis öğretimine tahsis edilen hadis ihtisas okulları kurulmaya başlandı. Dârulhadîs (Hadis evi) denilen bu merkezlerin ilki, Selçuklu Atabeylerinden Nûreddin Mahmud Zengî (ö. 569/1173) tarafından Dımaşk’ta (bugünkü Şam’da) kurulan Dâru’l-hadîsi’n-Nûriyye’dir. Kurucusunun adını taşıyan bu kurum, aynı zamanda ilk idarecisi olan ünlü hadisçi ve tarihçi İbn Asâkir adına yaptırılmıştır.

Yanıt Açıklaması: Dinin İman ve ahlak gibi ana konularında yazılan ve içinde çok sayıda alt konu içeren kitaplar ele alınacaktır. Bu gruptaki kitapların yukarıdakilerden farkı; yukarıdakiler tek bir konuda iken bu gruptakiler altında birden çok konu bulunan üst konulara dairdir. Örneğin yukarıdaki Ebû Dâvud’un Kitâbu’l-kader’î imanın bir alt konusudur.

Yanıt Açıklaması: Öğrendiğiyle Amel Etmek, İlmî ve Tedricî Bir Metod Takip Etmek, Hadis Usûlüne Önem Vermek öğrenenin hadis adabı açısından uyması gerekenlerdir.

Yanıt Açıklaması: Tabaka, yaş ve isnad bakımından veya sadece isnad birbirine yakın veya benzer râvîler grubu demektir. İlk dönem hadis tarihinde beş önemli râvî tabakası vardır. Bunların ilk üçü olan sahâbe, tâbiîn, etbâ-i tâbiîn tabakaları daha önemli, sahâbe tabakası ise en önemlisidir.

Yanıt Açıklaması: Haber-i vâhid, mütevâtir olmayan hadis demektir. Başka bir ifade ile hadisler mütevâtir olup olmama bakımından ikiye ayrılırlar: 1- Mütevâtir hadisler. 2- Haber-i vâhid olan hadisler. Hadislerin büyük kısmı bu tür haberlerden oluşur. Haber-i vâhid olan hadisler kendi içinde meşhûr, azîz, ferd ve ğarîb şeklinde kısımlara ayrılırlar. Muennen ise senedin özelliklerine göre yapılan sınıflandırmalardan biridir.

Yanıt Açıklaması: Kitaplarda olan hataların düzeltilmesinde birbirinden farklı yöntemler kullanılmıştır. Ancak kitaplardaki mürekkebin bıçak gibi keskin bir maddeyle kazınması veya mürekkebin ıslak parmak ve bezle silinmesi gibi yöntemler uygun bulunmamıştır. Çünkü düzelten kişi hata yapabilir ve aslıda doğru olan bir yere müdahale ederek bozabilir. Bu nedende karşılaştırılma için orijinalinin de kalması uygun görüşmüştür.

Yanıt Açıklaması: Hz. Hatice ilk Müslüman sahabilerden bilinmektedir.

Yanıt Açıklaması: Muhammed b. Îsâ et-Tirmizî (ö.279/892), Kitabü’ş-şemâil.

Yanıt Açıklaması: Siyer, Meğazi ilmi gelişerek kapsamı genişlemiş ve bu adı almıştır. Bugünkü biyografi bilim dalına tekabül eder.

Yanıt Açıklaması: El-Mevzû‘ât, Ebu’l-Ferec İbnü’l-Cevzî’nin (ö. 597/1201) uydurma olduğu tespit edilen 1850 haberi fıkıh konularına göre bir araya getirdiği eseridir.

Yanıt Açıklaması: Muhaddisler hadislerin semâ ve kırâat yoluyla alınmasında ısrar etmekteydi. Ancak bu durum genişleyen İslâm coğrafyasında gittikçe artan hadis metinlerinden yararlanma imkânını zorlaştırıyordu. Bu sıkıntı hadis talebelerine kolaylık sağlayacak bir çıkış yolu bulmayı zaruri hale getirmişti. Bu amaçla yaygın olmasa da, daha hicrî ikinci asrın başlarından itibaren icâzet, münâvele ve mükâtebe metotlarına kolaylığı temin edici çareler olarak müsaade edilmiş, fakat hatalara açık oldukları için i‘lâm, vasıyyet ve vicâde metotları güvenilir kabul edilmemiştir.