İslam Sanatları Tarihi

Yanıt Açıklaması: Osmanlı dönemi minyatür sanatı erken dönemde Edirne ve Amasya’da hazırlanan eserlerdeki tasvirlerle ilk örneklerini vermiştir. Başkent İstanbul’da Saray için çalışan nakkaş ve musavvirlerin ekip çalışmaları halinde hazırlanan resimli yazmalardaki örneklerle XIX. yüzyıla kadar devam etmiştir.

Yanıt Açıklaması: Diz çöküp oturarak ve başı sağa sola çevirmek veya diz kapakları yerde olduğu halde doğrulup oturmak suretiyle yapılan zikre kuûd zikri, bu şekilde zikredenlere kuûdî denmektedir. Doğru cevap B'dir.

Yanıt Açıklaması: XIV. yüzyılda bazı hayvan motiflerinin biraz stilize edilerek içinde yer aldığını Avrupalı ressamların tablolarından çıkardığımız bu halılardan sonra, XV. yüzyılın sonuna doğru daha çok geometrik desenlerin hâkim olduğu Holbein halıları karşımıza çıkar. Ressam Holbein’in tablolarına konu olduğu için bu adla anılan söz konusu halılar, Batı Anadolu veya Uşak bölgelerinde dokunmuştur. XVI. yüzyıldan XIX. yüzyıla kadar bu bölgede renk ve desen bakımından fevkâlade güzellikte halılar üretilmiştir. Madalyonlu ve yıldızlı şeklinde iki tipte ele alınabilecek olan bu halıların motif tasarımında biçim tekrarları yoluyla sonsuzluğa dikkat çekilir. Doğru cevap A'dır.

Yanıt Açıklaması: Padişah portrelerinin yer aldığı Şemâilnâme veya Kıyâfetü’l-insâniye fî Şemâilü’l-Osmâniye adlı eserler III. Murad döneminde hazırlanmıştır. Bu yazmada Osman Gazi’den III. Murad’a kadar hüküm süren on iki Osmanlı padişahının fizyonomik özellikleri anlatılmış ve her padişahın portresine yer verilmiştir. Metni dönemin şehnâmecisi Seyyid Lokman tarafından yazılan bu eserin minyatürlü iki nüshasından biri (TSMK, Hazine, nr. 1563) Nakkaş Osman, diğeri (İÜ Ktp., TY, nr. 6087) Nakkaş Ali tarafından resimlendirilmiştir. Doğru cevap A'dır.

Yanıt Açıklaması: Ya‘kub b. İshak Kindî (ö. 866 [?]) mûsiki teorisi üzerine çalışan ilk İslâm filozofudur. Mûsikiye dair on risâle yazmış olan Kindî Arap mûsikisinde ilmî ekolün kurucusu kabul edilir. Doğru cevap "c" şıkkıdır.

Yanıt Açıklaması: Kitap kabının üstünde desenin belirli noktalarına çakma yoluyla kıymetli taşlar da yer alıyorsa murassa‘ kap adını alır, bunun için zerger (kuyumcu) ile mücellidin işbirliği gerekir.

Yanıt Açıklaması: Osmanlı Sanatı'nda, Doğu'ya yapılan seferlere kumanda eden serdarların, fetihlerinin anlatıldığı resimli el yazması türüne "Gazavatnâme" adı verilmiştir. Bu dönemde hazırlanan gazavatnâme türündeki resimli el yazmalarıysa, Nusretnâme (TSMK, Hazine, nr. 1365) Kitâb-ı Gencine-i Fethi Gence (TSMK, Revan Köşkü, nr. 1296), Şecâatnâme (İÜ Ktp., TY, nr. 6043) ve Târîh-i Feth-i Yemen’dir (İÜ Ktp., TY, nr. 6045). Savaşları konu alan, bazıları manzum olarak mesnevi biçiminde yazılan gazavatnâmeler belirli bir savaşı veya seferi konu alan eserlerdir. Bu eserlerde genellikle gazâyı yapan kişi ön plana çıkarılmış ve metin de o kişinin etrafında geliştirilmiştir. Doğru cevap E'dir.

Yanıt Açıklaması: Anadolu Selçuklu mimarisinde ana malzeme taştır. Doğru cevap A'dır.

Yanıt Açıklaması: İlhanlı dönemi minyatür üslûbu devletin yıkılmasından sonra Ahmed Musa’nın resmettiği Mi‘râcnâme, Kelile ve Dimne ve bir Şâhnâme nüshasında devam etmiştir.

Yanıt Açıklaması: Durak; Mevlevi^lik ve Bektaşi^lik dışındaki tarikatların hemen hepsinde, zikrin birinci bölümünü teşkil eden “kelime-i tevhid”den sonra “ism-i cela^l” zikrine geçilmeden önce verilen arada bir veya iki za^kir tarafından okunan eserlerdir. İki zikir arasındaki durma esnasında okunduğu için bu adın verildiği söylenir. Doğru cevap E’dir.

Yanıt Açıklaması: Ya‘ku¯b b. İshak Kindi^ (ö. 866 [?]) mu^siki teorisi üzerine çalışan ilk İsla^m filozofudur. Mu^sikiye dair on risa^le yazmış olan Kindi^ Arap mu^sikisinde ilmi^ ekolün kurucusu kabul edilir. Kindi^, ebced harflerine dayalı bir nota sistemi kurmuş; mu^sikiyi felsefe, mantık, geometri, aritmetik ilimleriyle birlikte değerlendirmiştir. Doğru cevap A'dır.

Yanıt Açıklaması: İslam minyatürlerinin en erken tarihli örneklerinin zamanımıza ulaşabilenleri XII. - XIII. yüzyıllara aittir.

Yanıt Açıklaması: Ya‘ku¯b b. İshak Kindi^ (ö. 866 [?]) mu^siki teorisi üzerine çalışan ilk İsla^m filozofudur. Mu^sikiye dair on risa^le yazmış olan Kindi^ Arap mu^sikisinde ilmi^ ekolün kurucusu kabul edilir. Kindi^, ebced harflerine dayalı bir nota sistemi kurmuş; mu^sikiyi felsefe, mantık, geometri, aritmetik ilimleriyle birlikte değerlendirmiştir. Doğru cevap A’dır.

Yanıt Açıklaması: Kitap kabında deri renginden başka, fazladan bir veya birkaç renk de yer alıyorsa böyle kaplara mülevven şemse adı verilir. Doğru cevap "d" şıkkıdır.

Yanıt Açıklaması: Evvelden hazırlanmış olan kaplar, dipteki uzantılarından kitabın sırtına önce alt kap, sonra da üst kap sırasıyla bağlanır. Bunun için cendere denilen âlet kullanılır. Doğru cevap B'dir.

Yanıt Açıklaması: Tümü killi topraktan yapılan veya yüksek oranda kil ihtiva eden ham maddelerden üretilmiş, yüzeyi parlakça ve en sert seramik grubuna “porselen” adı verilmektedir. Eski kaynaklarda buna fağfûr denilmektedir. Fağfûr kelimesi, Osmanlılar tarafından Çin porseleni ve Çin imparatorlarını anlatmak için kullanılan bir tabirdir. Doğru cevap A'dır.

Yanıt Açıklaması: XVII. yüzyıl başında Sultan I. Ahmed döneminde (1603-1617) tek yaprak resim ve minyatürlerin belirli bir düzene göre içine yerleştirildiği, el yazması formatındaki murakka (albüm) yapımcılığı önem kazanmıştır. Sultan I. Ahmed için Kalender Paşa tarafından düzenlenen I. Ahmed Albümü (TSMK, Bağdat Köşkü, nr. 408) günlük yaşam tasvirleriyle tek figür kadın ve erkek tiplerinin tasvir edildiği çok sayıda minyatür içerir. Tek yaprak halinde çalışılmış bu minyatürlerde günlük hayattan sahneler, halktan ve saraydan kişilerin tek figür resimleri, önceki dönemlerin el yazması eserlerinden çıkarılmış bir dizi padişah portresi gibi farklı konular yer alır. Doğru cevap D'dir.

Yanıt Açıklaması: Osmanlı çinicilik sanatı tarihteki en yüksek seviyesine, XVI. yüzyılın ikinci yarısında erişmiştir. Türk çini sanatının klasik devri olarak kabul ettiğimiz bu dönem, Silivrikapı’daki İbra^him Paşa Camii’nin (1551) çinileriyle başlar ve bunu Süleymaniye (1560), Rüstem Paşa (1560), Sokullu Mehmet Paşa (1571), Piya^le Paşa (1573) ve U¨sküdar’daki Atik Va^lide (1583) camilerinin çinileri izler. Doğru cevap d'dir.

Yanıt Açıklaması: Candaroğulları’nın Kastamonu’daki İbn Neccar Camii, 1353 tarihinde, İznik’teki Osmanlı camilerinin gelişmiş bir biçimi olarak tek kubbeli ve üç bölümlü son cemaat yeri bulunan planı benimsemiştir.

Yanıt Açıklaması: Anadolu’da çini mozaik süslemenin görüldüğü ilk önemli yapılardan biri, Sivas’taki Keykâvus I. Dârüşşifâsı’nda bulunan İzzeddin Keykâvus’a ait türbedir. Geometrik düzenlemenin hâkim olduğu süslemede yer alan, çini üzerine kazınarak yazılmış usta kitâbesinden bu eseri meydana getiren kişinin Marendli Ahmed olduğu anlaşılmaktadır. Bu kitâbeden de anlaşılacağı üzere usta Tebriz yakınlarından gelmiştir. Doğru cevap B'dir.