İslam Ahlak Esasları

Yanıt Açıklaması: “Müslüman diliyle ve eliyle Müslümanları incitmeyen kimsedir” hadisi din ve ahlak arasındaki ilişkiyi örneklemektedir

Yanıt Açıklaması: Eş’arî mezhebinin özellikle üzerinde durduğu husus, aklın kendi başına herhangi bir şeyi ahlâki veya dini olarak vazife haline getiremeyeceğidir. Akıl sadece olanı bilir; olması gerekeni, insanın ahlâki olarak neleri yapıp, nelerden uzak durması gerektiğini bilemez. İnsan hiçbir eğitim almadan matematikle ilgili bazı bilgileri edinebildiği halde bir davranışın iyi mi kötü mü olduğunun bilgisine kendiliğinden ulaşamaz. Çünkü ahlâki bilgiler doğruluğunu yaygınlığından alan bilgilerdir. Eş’ari kelamcıların çoğu sorumluluk sahibi failin fiillerini şöyle sınıflandırırlar: Vacib, haram, sünnet, mekruh ve mubah. Şayet Allah’tan herhangi bir emir veya yasak varit olmasaydı, insan hiçbir şekilde herhangi bir yükümlülüğe tabi olmayacaktı. Bunun anlamı, insanlar kendi aralarında zaman zaman bazı kurallar üzerinde uzlaşacaklar; sonra bunları değiştirip, bir dönem iyi dediklerine, daha sonra kötü diyebileceklerdir. Doğru cevap E'dir.

Yanıt Açıklaması: İnsanda iyilik cihetini anlamayı ve kabul etmeyi sağlayacak bir yatkınığın olması gerekir. Bu yatkınlığın adı "İhtiyar" dır. Doğru cevap B şıkkıdır.

Yanıt Açıklaması: Doğruluğu” temsil eden hükümdar Gün Doğdu devamlı parlaklığı ve herkesi aydınlatmasından dolayı güneşe benzetilir. “Saadeti” temsil eden vezir ise aya benzetilir. Doğru cevap D'dir.

Yanıt Açıklaması: İslâm düşünürlerinin bazıları adaleti temel erdem olarak görmesine rağmen, bazıları ise diğerlerinin bir bileşkesi olarak değerlendirir. Bunun için de ona “orta erdem” gözüyle bakılır. Mesela Gazali, adaleti de diğer üç erdem gibi görür. Böyle düşünen ahlâkçılar doğal olarak, diğer üç erdemin ifrat ve tefritini söylemekle birlikte, adaletin sadece zıddının söylenebileceğine işaret etmiştir. Bu da zulümdür.

Yanıt Açıklaması: Dünya ve ahret hayatı, Müslüman’ın kararlarını alırken ve fiillerini gerçekleştirirken dikkate aldığı çerçeveyi ve ufku teşkil eder.

Yanıt Açıklaması: "Hakiki din, insanların uydurduğu birbirine muhalif hayali kurgular değil, hakiki mebdei/Yaratıcıyı tanımak, O’nun kanun ve emirlerine uygun davranmayı vazife (görev) edinmektir." diyen islam alimi Elmalılı Hamdi Yazır'dır. Doğru cevap A şıkkıdır.

Yanıt Açıklaması: İnsan istese de istemese de belirli bir düzen içerisinde hayatını sürdürmek zorundadır. Bu düzenin tam ve insicamlı haline ahlâk denilmektedir.

Yanıt Açıklaması: Nassi ahlâk teorilerin ortak özelliği ahlâki davranışları izah ederken haram, helal, emir, yasak, yükümlülük, sorumluluk gibi kavramları ön planda tutmalarıdır. Burada belirleyici olan, insanların Allah’ın emir ve yasakları doğrultusunda şekillenen davranış normlarıdır. Ahlâki ana kavramları iyi kötünün yerine burada helal-haram çerçevesinde sevap-günah alır. Bunun iki cephesi vardır: Birincisi insanın diğer insanlarla ilişkisi; diğeri de insanın Allah’la ilişkisi. Birinci cephe her zaman olmasa da bazen hukukun alanıyla da ilgili olabilir. Mesela hırsızlık haramdır, dolayısıyla da günahtır. Fakat doğrudan başka bir insana yönelik bir davranış olduğu için de hukuki boyutları olan bir konudur. İkinci cepheye örnek verecek olursak: Farz bir ibadet olan namaz kılmak aynı zamanda helaldir. Neticesinde sevap kazanılır. Fakat diğer insanları ilgilendiren bir konu olmadığı için mesela bir vakit kılınmadığında hukuki sonuçlar doğurmamakla birlikte insan günaha girer. Günah ve sevabın muhakemesi ise sadece Allah iledir. Doğru cevap D'dir.

Yanıt Açıklaması: Müslüman düşünürlerin çoğuna göre Allah insanı saf ve temiz olarak cismani ve ruhani tarafı olan bir eşref-i mahlûkat olarak yaratmıştır. İnsan mutlak iyi olmasa da, kötü değildir. İyiye de kötüye de meyyal olmakla birlikte, hayra daha yatkındır. Doğru cevap C'dir.

Yanıt Açıklaması: Bu çerçevede İslâm ahlâkı denildiğinde, müslümanın davranış düzenine esas teşkil eden veya davranırken tabi olduğu kurallar kastedilmekte; bu kurallar ise öncelikle Kur’an-ı Kerim olmak üzere, Hadis kitaplarında derlenmiş olan Hz. Peygamber’den ve Hz. Peygamber hakkındaki rivayetlerde bulunmaktadır. Bunlara ek olarak daha sonra yaşamış olan sahabe, tabiin, tebeü’t-tabi’in yanında İslâm tarihinde toplum nezdinde kabul görmüş önemli âlim ve zahidlerin hayatları, önemli devlet adamlarının iyi olarak kabul edilen fiilleri de, özellikle çocukların ahlâki eğitimi söz konusu olduğunda, müracaat edilen kaynaklar arasındadır. Bu yönden muhtelif menakıb kitaplarının da ahlâk literatüründen sayılması gerekmektedir.

Yanıt Açıklaması: bu eserin yazarı Mustafa Çağrıcı'dır

Yanıt Açıklaması: Bir ibadeti veya fiili yaparken estetik zevk tarafını da dikkate almaya adap denir.

Yanıt Açıklaması: İnsanın hür olması, irade özgürlüğü olarak ifade edilir. İrade özgürlüğü, genel olarak, insanın hangi fiili yapacağına ve neyi tercih edeceğine kendisinin karar verebilmesi imkânı olarak tanımlanabilir. İnsan, diğer canlılardan farklı olarak, neyi yapıp neyi yapmayacağına kendisi karar verebilir; bu imkân insanın insan olmasının ön şartıdır. Doğru cevap C'dir.

Yanıt Açıklaması: Rahmet, varlık kaynağı veya varoluş imkânı demektir. Cenab-ı Hakk’ın rahman ve rahim olduğunu söylemek, O’nun bütün mevcudatın yaratıcısı ve O’nun yaratmasının bütün varlığın kaynağı olduğunu dile getirmek demektir.

Yanıt Açıklaması: Bir fiili gerçekleştirirken, bir kararı alırken uhrevi ve dünyevi boyutu birlikte dikkate almak, İslâm ahlâkının ilkelerinden biridir.

Yanıt Açıklaması: "Usve hasene" güzel örnek anlamındadır. Doğru cevap D şıkkıdır.

Yanıt Açıklaması: İslâm dininde mesela mekasidü’ş-şerî’a olarak ifade edilen beş maksad, esas itibariyle hep “muhafaza”ya işaret eder. Bunlar aklı muhafaza, dini muhafaza, nesli muhafaza, nefsi muhafaza ve nihayet malı muhafazadır.

Yanıt Açıklaması: İnsanların bu dünyadaki hayatının çok önemli ve ciddi olmakla birlikte her şey olmadığını; her insanın başına gelecek olan ölüm ile insanın bir tür yeni bir boyutu veya boyutta yaşamaya başlayacağı–buna devam edeceği de denilebilir- ve bu boyuta da “öteki hayat” anlamında “hayatü’l-ahire” denildiğini biliyoruz. Doğru cevap D şıkkıdır.

Yanıt Açıklaması: Kuralcı ahlâk teorilerinin ortak özelliği bunların ahlâki davranışları önermeler, emir ve yasaklar veya iyi ve kötü fiillerin tasviri şeklinde ifade etmeleridir.