İslam Ahlak Esasları

Yanıt Açıklaması: Genel olarak eşya hakkında bilgi edinme gücüne özgü bir erdem olan hikmet faziletinden yeterince/orta düzeyde pay alamama cehalet rezileti olarak karşımıza çıkmaktadır.

Yanıt Açıklaması: Bileşik Hastalıklar 1) Temyiz Gücünün Hastalıkları (a) Fazlalık yönünde: Şaşkınlık (hayret), (b) Eksiklik yönünde: Basit cahillik

Yanıt Açıklaması: çevreci bilinçlenme 1960'ların başında başlamıştır.

Yanıt Açıklaması: İçki ve kumar, hırsızlık, zina, yalan, iftira, dedikodu, kıskançlık vb. davranışlar ise geçimsizliğin kaynağını oluşturan, insan ilişkilerini zedeleyen, hatta bitiren kötü davranışlardır. Dinimiz bu fiilleri yasaklarken, hem insanın haysiyetini korumak, hem de insan ilişkilerinin zarar görmemesini istemiştir. Doğru cevap C’dir.

Yanıt Açıklaması: Hz. Peygamber, kendisine gelip “öncelikle kimlere iyilik etmesi gerektiği”ni soran bir Sahâbî’ye şu cevabı vermiştir: “A nnene, babana, kız kardeşine, erkek kardeşine, bunlardan sonra gelen yakınlarına, sende hakkı bulunan ve ziyaret etmen gereken kimselere.” (Ebû Dâvûd, “Edeb”, 129) Bu hadiste Peygamberimiz, iyilik yapmamız, görüp gözetmemiz gereken kişiler olarak kız ve erkek kardeşi, anne ve babadan hemen sonra zikretmiştir. Hele kız kardeşler, duygusallıkları nedeniyle sevgi ve şefkate daha fazla muhtaçtırlar. Buna göre cevap A seçeneğidir.

Yanıt Açıklaması: Sorumluluk kuramı, yararlılık kuramı kadar insan merkezci ve faydacı değildir. Çevremizdeki varlıklara, bizim faydamıza olup olmamaları açısından ziyade, onların hakları ve bizim de onlara karşı ödevlerimiz, görevlerimiz, yükümlülük ve sorumluluklarımız açısından bakmayı esas alır. Herhangi bir şeye, bize faydası açısından bakmakla, bizim ona karşı sorumluluklarımız açısından bakmak, elbette bir değildir ve ikincisi birincisinden daha üst düzeyde bir bakıştır. İnsan kendisine verilen her türlü nimetten ve dolayısıyla bunların önemli bir kısmını oluşturan çevreden Allah’a karşı sorumludur ve bu konudaki davranışlarından dolayı sorguya çekilecek, eylemlerine uygun düşen mükafat veya mücazat ile karşılaşacaktır. Sorumluluk kuramı ile ilgili olarak da iki temel ilke dikkati çekmekte veya öne çıkmaktadır.  bunlara, “emanet ilkesi” ve “hilafet ilkesi” demek mümkündür. Çevre bize emanettir ve bu emaneti koruyup ona hıyanet etmemek bizim görev ve sorumluluğumuzdur. Ayrıca, sorumluluğumuz sadece emaneti korumakla bitmemekte, onun korunması ve imarında Allah’ın halifesi olmak, daha üst düzeyde görev ve sorumluluklar da yüklemektedir.

Yanıt Açıklaması: İşveren veya yönetici, işçi veya memur alırken liyakati esas almalı, işi bir takım kişisel tarafgirliklerinden dolayı tercih ettiği liyakatsiz kişiye değil, hak eden kişiye, ehline vermelidir. İşi ehline vermek ve adaletli davranmak, bu konulardaki en temel ilahi emirlerden ikisidir. İyi bir işveren, işçilerin gerçek anlamda mesuliyetini taşır, sorumluluğunu üzerinde hisseder, sevinçlerine ve bilhassa kederlerine ortak olur ve bir sıkıntıları olduğundan haberdar olduğunda bunu ortadan kaldırmaya çalışır. Ahla^klı bir işveren gerçekten iyice üst düzey bir ahla^klılığa sahipse, işçilerinin sadece sorumluluğunu hissetmekle ve zaman zaman onlara yardımcı olmakla yetinmez, onları kendisine kardeş bilir, yediğinden yedirir, giydiğinden giydirir ve onlara son derece iyi ve itibarlı davranır. Şükür, işverenin işçisine karşı davranışlarında olması gereken özelliklerinden değildir. Nitekim şükür sadece Allah'a olur. Doğru cevap D'dir.

Yanıt Açıklaması: Sahip olduğumuz Allah inancı ve sevgisi de, bize insanları sevmeyi, onlarla iyi geçinmeyi, kimseyi hor görmemeyi gerektirir. Yunus Emre’nin dediği gibi; “Yaratılanı severiz, Yaratandan ötürü.” Doğru cevap D'dir.

Yanıt Açıklaması: Mutsuzluk

Yanıt Açıklaması: “Allah, yeri canlı yaratıklar için meydana getirmiştir.” (Rahman/55: 10) Doğru cevap C'dir.

Yanıt Açıklaması: Kur’a^n ışığında, yardım edilecekler önem sırasına göre şöyle sıralanabilir: anne-baba ve yakınlar, fakirler, yetimler, yolda kalmış yolcular, esirler, köleler, borçlular, ihtiyaç sahibi muhacirler ve kalbi İsla^m’a ısındırılmak istenen kimseler. Yardım edilmek öncelikle bunların hakkıdır. Onların haklarını yemek, dini^ ve ahla^ki^ bir vebaldir.

Yanıt Açıklaması: İslâm çevre ahlâkına geçmeden Batı çevre etiği kuramlarına kısaca değinmekte yarar vardır. Batı düşüncesi, çevre etiğinde henüz çok büyük kuramlar geliştirmiş değildir. Derin ekoloji (deep ecology) ya da canlımerkezli (biocentric) etik denilen yaklaşım ile yüzeysel ekoloji (shallow ecology) ya da insanmerkezli (anthropocentric) koruma etiği (conservation ethics) denilen yaklaşım, en yaygın kuramlardan ikisidir. Derin ekoloji yanlıları daha radikal görüşleri savunurken, koruma etiği yanlıları daha ılımlı ya da yüzeysel görüşleri savunmaktadırlar. Örneğin yüzeysel ekolojiye göre, bitki ve hayvan türleri gibi doğal çeşitlilik insanın kullanabileceği bir kaynak olarak yararlı görülürken ve korunması gerektiği savunulurken, derin ekolojiye göre doğal çeşitliliğin her bir öğesinin insana sağladığı yarardan bağımsız olarak kendi özsel değeri vardır ve onlar bundan dolayı korunmalıdır. Yine örneğin çevre kirliliği, yüzeysel ekolojiye göre, ekonomik büyümeyi tehdit ediyorsa azaltılmalıdır; oysa derin ekolojiye göre, çevre kirliliğinin azaltılması ekonomik büyümeden daha önce gelir ve buna bakılmaksızın azaltılmalıdır. Keza, kaynak kavramı, birincilere göre, insanlar için kaynak, ikincilere göre ise, bütün canlılar için kaynak anlamına gelmektedir.

Yanıt Açıklaması: iyi bir tüccarın başarılı bir iş hayatıyla birlikte dinini de koruması ve ahiretini ihmal etmemesi için şu hususlara dikkat etmesi gerekir: 1) Ticarete başlarken, çoluk çocuğunun nafakasını helal kazançla temin etmek, kendisi için istediğini toplumdaki öteki kişiler için de isteyip  onlara yardımcı olmak, kendi kazancıyla dinine yardımcı olmak ve benzeri tarzda iyi niyetler taşımalıdır. 2) Sanatında veya ticaretinde kifaye farzlardan bir farzı yerine getirmeye, o toplum için gerekli olan iş alanlarından birindeki bir boşluğu doldurmaya niyet etmelidir. 3) Dünya pazarını ahiret pazarına engel yapmamalıdır. 4) Çarşı-pazarda da Allah’ı sürekli hatırlamayı ve anmayı sürdürmelidir. 5) Ticaret konusunda ölçülü olmalı, aşırı hırs ve istek içinde olmamalıdır. 6) Yalnız haramdan kaçınmakla yetinmemeli, şüpheli işlerden de uzak durmalı, fetvalar yanında kalbine de danışmalı ve kalbinin işkillendiği şeyden vazgeçmelidir. 7) Yaptığı her işin bütün safhalarını gözden geçirmeli, birgün hepsinden dolayı hesaba çekileceğini unutmamalıdır

Yanıt Açıklaması: Hürriyet İsla^m ahla^kının, daha doğrusu ahla^ki varlık olarak insanın mütemmim cüzüdür (mütemmim cüz=bütünü oluşturan tamamlayıcı parça). O¨zgürlük, ilk bakışta, insanın istediğini tercih edebilmesi ve yapabilmesi imka^nıdır. Bu imka^n insanın istemesini tanımlayan şartlar içinde ortaya çıktığı için, hep verili şartlar içinde tahakkuk eder. Doğru cevap C'dir.

Yanıt Açıklaması: Kardeşlerin birbirine karşı görev ve sorumluluklarını ya da kardeşlerin birbiriyle ilişkilerinde gözetmeleri gereken ilkeleri şöyle ifade edebiliriz: 1. Kardeşler birbirini sevip saymalı, koruyup gözetmeli, birbirinin hakkına riayet etmelidir. 2. Birbirlerini kıskanmamalıdırlar. Kıskançlığın çok kötü bir hastalık olduğu, kardeşler arasındaki geçimsizliğin nedenlerinden birinin de kıskançlık ve bencillik olduğu göz ardı edilmemelidir. 3. Büyük kardeşler küçük kardeşlere her zaman örnek olmalı, küçüklerin yanlışlarını gördüklerinde, onları kırmadan uyarmalıdırlar. Küçükler de büyüklerini her zaman sevmeli, onların uyarılarına kulak vermelidir. 4. Aralarındaki dayanışma ve yardımlaşma, bilgi ve iş düzeyinde her zaman devam etmelidir. Birlik ve beraberlikten güç doğduğu unutulmamalıdır. Büyük erkek kardeş ve büyük kız kardeşler, ailenin doğal yardımcılarıdır. Bunlar bazen anne ve baba yerine geçerler. Durum böyle olduğu için, büyük kardeşler sevgi ve saygıya daha layıktırlar. Hz. Peygamber bir hadîsinde: “Büyük kardeşin küçük kardeş üzerindeki hakkı, babanın çocukları üzerindeki hakkı gibidir.” (Suyûtî, 1969, II, 74) buyurmuştur. Bu nedenle, annenin olmadığı yerde ablalar, babanın olmadığı yerde de ağabeyler dinlenir, onlar anne ve baba gibi kabul edilir. Ancak, ağabeyler ve ablalar, kendilerine verilen bu yetkiye dayanarak kardeşlerini ezme yönüne gitmez, onlara anne ve baba şefkatiyle davranırlar. Doğru cevap D'dir.

Yanıt Açıklaması: hilafet ilkesi (biz yeryüzünün halifeleriyiz)

Yanıt Açıklaması: Toplumun ahlâk düzeninin korunmasında herkese düşen bir sorumluluk vardır. Bu sorumluluğu Kur’an-ı Kerîm emr-i bi’l-ma’rûf nehy-i ani’lmünker (iyiliği emretmek, kötülüğü yasaklamak) şeklinde ifade eder. Gerçekten toplumda herkes birbirine iyiliği tavsiye ettiği, kötülükten de sakındırdığı takdirde, o toplumun ahlâk düzeni kolay kolay bozulmaz. Bu ilke ile toplum adeta bir “ kontrol mekanizması ” oluşturmuştur. Bu mekanizma sayesinde toplumda iyiliklerin yaygınlaşması, kötülüklerin ise önlenmesi kolaylaşır. Doğru cevap B’dir.

Yanıt Açıklaması: Çünkü ahlâkî yönünü düzeltmek, bir irade ve akıl varlığı olarak insana bırakılmış, ona emanet edilmiştir.

Yanıt Açıklaması: Nasırüddin Tusi’ye göre de sevgi adaletten üstündür. Hatta adalete ihtiyaç, insanlar arasındaki sevgi yoksunluğundandır. Eğer bireyler arasında yeterince sevgi olsaydı, ne hakkını verme ne de hakkını almaya ihtiyaç olurdu (Tusi, 2007, 247). Doğru cevap D'dir.

Yanıt Açıklaması: erdem-ekonomi ilişkisinde en öncelikli erdemler, hak ve adalet erdemleridir.