Kelam'A Giriş

Yanıt Açıklaması: büyük günah mevzusunda Maturidiyye ehl-i sünnet çatısı altında olduğundan e şıkkında verilen görüş Maturidi kelamının büyük günah noktasındaki görüşünü yansıtmamaktadır.

Yanıt Açıklaması: Büyük İslâm bilgini Gazzâlî (ö. 505/1111) ilim tasnifi yaparken onları önce aklî ve dinî olmak üzere ikiye ayırır. Sonra bunların her birinin küllî ve cüzî kısımlara ayrıldığını söyler.

Yanıt Açıklaması: İki yer arasında bir konum anlamına gelen El-Menzile beyne’l-menzileteyn kavramına, büyük günah işleyenin durumunun ne olacağı sorusuna Hasan-ı Basrî’den önce cevap veren Vâsıl b. Ata’nın bu çıkışıyla Mu‘tezilî oluşumu başlamıştır. Mu‘tezile’ye göre büyük günah işleyen kimse ne mü’mindir ne kâfirdir. Bilakis iman ile küfür arasında bir mertebededir. Bu mertebe, Mu‘tezile’ye göre fâsıklıktır.

Yanıt Açıklaması: İlâhiyât başlığı altında, Allah’ın varlığı, birliği, sıfatları ve fiilleri, yani yaratıp var etmesi ve tüm varlık âlemiyle ilişkisi konu edinilir.

Yanıt Açıklaması: bir grup a^yet vardır ki Onların farklı anlamlara gelmeleri nedeniyle kesin anlamların verilmesi zordur. Bu a^yetlere MÜTEŞABİH a^yetler denir. Bu a^yetlerin, metin içerisinde hakikat, meca^z, teşbih, temsil gibi kullanımlarının olması onların anlaşılmasını güçleştirmektedir.

Yanıt Açıklaması: Kelâm ilminin Kur'an ve Sünnet'te yer alan İslam inanç esaslarıyla ilgili olmak üzere, İslam dininin inanç esaslarını aklî ve naklî delillerle ispat etmek ve bu esaslar hakkında ortaya çıkabilecek şüpheleri gidermek, İslam'a yöneltilen eleştirilere cevap vermek, bu konudaki iddia ve delilleri çürütmek olmak üzere iki temel görev ve amacı bulunmaktadır. Dolayısıyla muamelat konusuyla ilgilenmez. Doğru cevap B şıkkıdır.

Yanıt Açıklaması: Kaderin olmadığı, ezelde kulların fiillerinin belirlenmediği fikrini toplumda yüksek sesle ilk ortaya atan Ma’bed el-Cühenî’dir.

Yanıt Açıklaması: Mu‘tezile, Bağdat ve Basra gibi eski medeniyet mensuplarının bulunduğu çok kültürlü bir ortamda zuhur etmiştir. Mu‘tezile, hürriyetçidir; serbest düşünceye ve insanın irade özgürlüğüne büyük önem vermektedir. Mu‘tezile, akılcıdır; akla büyük değer verir. Mu‘tezilî alimler, daha çok yunan felsefesinin tesirinde kalmışlardır. Özelikle ilk Mu‘tezilî alimler, ibadetlerine düşkün ve zahid insanlardır.

Yanıt Açıklaması: Peygamberin yolunu ve onun dini anlama ve uygulama biçimini takip edenler anlamına gelmektedir.

Yanıt Açıklaması: Kelâm mezhepleri içersisinde akla en çok yer veren ekol, Mu‘tezile’dir. Onlar, akla önem verdiğinden dolayı mukallidin yani inandığı şeyin delillerini bilmeyen birinin imanını geçerli saymaz.

Yanıt Açıklaması: Ma’bed, hangi konumda olursa olsun insanların kendi yapıp-ettiklerinden sorumlu olduğunu söylüyordu. Onun kader yorumu ve inandığı düşünceleri açıkça söyleme tavrı, Mu‘tezile üzerinde ciddi tesirleri olmuştur. Bundan dolayı bazı Mu‘tezilî âlimler onu Mu‘tezile’nin Medine grubu içinde saymışlardır. Yahya b. Maîn, Ebû Hatim, Dârekutnî, İbn Hacer gibi âlimler ise onu hadîs rivayetinde güvenilir kişilerden kabul etmişlerdir.

Yanıt Açıklaması: Gazzâlî (ö. 505/1111) ilim tasnifi yaparken onları önce aklî ve dinî olmak üzere ikiye ayırır. Sonra bunların her birinin küllî ve fer'i kısımlara ayrıldığını söyler. Ona göre dinî ilimlerin içinde küllî olan kelâm ilmidir. Fıkıh, tefsir, hadîs gibi diğer ilimler ise fer'i ilimlerdir. Çünkü müfessir, sadece Kur’an’ın manasına bakar. Muhaddis sadece hadîsin sabit oluş yollarını araştırır. Fakih sadece efâl-i mükellefînin hükümlerini tesbite çalışır. Usûl-i fıkıh ile meşgul olan âlim ise şerî hükümlerin delilleriyle uğraşır. Kelâm ise araştırmaya varlıkların en umumî olanından başlar ki o da “mevcud” dur. Sonra o, bu mevcudu vasıflarına göre kısımlarına ayırır ve onlar hakkında yorumlarda bulunur. O halde bütün dinî ilimlerin dayandığı esas ve prensipleri ispat etmek vazifesini üzerine alan ilim kelâm ilmidir. Diğer ilimlerin hepsi kelâma nisbetle cüzî ilimlerdir. Bundan dolayı İslâmî ilimler içerisinde kelâm ilmi, rütbesi en yüksek olan ilimdir. Çünkü fıkıh, hadis, tefsir gibi ilimlere geçiş kelamdan olmaktadır ve diğer dini bilimlere esas teşkili eder.

Yanıt Açıklaması: Büyük İslâm bilgini Gazzâlî (ö. 505/1111) ilim tasnifi yaparken onları önce aklî ve dinî olmak üzere ikiye ayırır. Sonra bunların her birinin küllî ve cüzî kısımlara ayrıldığını söyler. Ona göre dinî ilimlerin içinde küllî olan kelâm ilmidir. Fıkıh, tefsir, hadîs gibi diğer ilimler ise cüzî ilimlerdir. Çünkü müfessir, sadece Kur’an’ın manasına bakar.

Yanıt Açıklaması: Hâricîlere göre adam öldürmek gibi bir büyük günah işleyen dinden çıkar ve kâfir olur. Ölünce ebedî olarak Cehennem’de kalır. Azabı kâfirlerinkinden farklı olmaz. Mu‘tezile’ye göre büyük günah işleyen dinden çıkar ise de kâfir olmaz, iman ile küfür arasında kalır. Ne mümin ne kafir sayılır. Ölünceye kadar tevbe etmesi beklenir. Tevbe etmeden ölürse ebedî olarak Cehennem’de kalır, fakat azabı inkârcılarınkinden hafif olur. Mürcie’ye göre konu hakkında hüküm vermemek ve sorunu âhirete ertelemek uygundur. Ehl-i sünnet’e göre günahlar helal sayılarak işlenmediği müddetçe kişiyi dinden çıkarmaz. Fakat günahlar imana zarar verir ve sahibi âhirette cezalandırılır. Ne var ki, Allah dilerse onları af edebilir. Ayrıca bu ekollerin içerisinde Hanefilik yoktur.

Yanıt Açıklaması: Eş‘arî ve Mâtürîdî kelâm ekollerinin birbirileriyle örtüşen görüşlerinden biri büyük günah meselesidir.

Yanıt Açıklaması: Ca‘d b. Dirhem (ö. 124/742 [?]) tabiûn neslinden olup, İslam düşünce tarihinde ilâhî sıfatlar, halku’l-Kur’ân ve insanların fiilleri gibi itikadî konuları ilk defa tartışmaya açan kelâmcılardan biridir.

Yanıt Açıklaması: Ehl-i sünnet kelâmı denildiğinde akla gelen Eş‘arî ve Mâtürîdî kelâm ekollerine zemin hazırlamıştır.

Yanıt Açıklaması: İslam coğrafyasının genişlemesine paralel olarak bir takım fikrî gelişmeler meydana gelmiştir. Bu gelişmeler içerisinde kaza ve kader meselesi de vardır. Kaderin olmadığı, ezelde kulların fillerinin belirlenmediği fikrini toplumda yüksek sesle ilk ortaya atanın Ma’bed el-Cühenî’dir (80/699). Gaylân ed- Dımaşkî (ö. 120/738 civarı) de bu konuda benzer fikirleri savunmuştur. Bu konuda önemli olan husus, iki şahsın kader konusunda Müslümanlar arasında ilk defa konuşanlar olmaları, kaderi inkâr ederek insanı fillerinde hür kabul etmeleri ve insanı kudret sahibi olarak görmeleridir. Bu iki zatın kader ile ilgili görüşleri Kaderiyye mezhebinin aslını teşkil etmiş, bu görüşü benimseyenlere kaderî denilmiştir.

Yanıt Açıklaması: Kelâm ilmi iki temel bilgi kaynağına dayanarak yöntemini geliştirmiştir. Bunlardan birincisi nakil yani vahiy ve onun eseri olan ana metin Kur’ân, diğeri de akıldır.

Yanıt Açıklaması: Basra ve Bağdat ekollerini birbirinden ayıran en belirgin fark, Bağdat ekolünün Hz. Ali’ye olan yaklaşımıdır. Onlara göre Hz. Ali, diğer sahabeden üstündür. Onlar Hz. Ali’nin nesline yakın duran siyasi bir tavır belirlemiş- lerdir. Nitekim Basra ekolüne mensup Mu‘tezilî âlimlerin önemli bir kısmı o günlerde iktidarda bulunan Abbasîler ile sorun yaşamazken, Bağdat ekolüne mensup bazı âlimler, Hz. Ali’nin oğullarını destekledikleri için sıkıntı yaşamışlardır.