Kelam'A Giriş

Yanıt Açıklaması: Bütün şekilleriyle materyalizmi ve felsefi bir görüş olarak pozitivizmi reddeden, dine karşı yapılan biyolojik ve psikolojik teknikleri (Darwinizm, Freudizm) cevaplandıran, yeni felsefi cereyanları eleştirdikten sonra müsbet ilimden de istifade ederek, Allah’ın varlığını ispat eden, İslam’ın akâid konularını ispat ve izah ederek mukaddesâtı savunan bir ilimdir.

Yanıt Açıklaması: Sorunun B, C, D seçeneğinde yer alan ilimler Gazalli'nin ilim sınıflandırmasına göre "Fer'i ilimler" olarak tanımlanmaktadır. Sorunun E seçeneğinde yer alan "Riyazi ilimler" ise "Akli ilimler" olarak sınıflandırılmaktadır. Sorunun doğru yanıtı A seçeneğinde yer alan kelamdır.

Yanıt Açıklaması: Cevher, âlemdeki en küçük yapı taşıdır. Cisim, cevherlerin bir araya gelmesi ile oluşan bir varlıktır. Araz ise bu cevher ve cisimlerde bulunan özelliklerdir. Ancak arazlar yani özellikler cisim ve cevherlerin ayrılmaz bir parçasıdır. Onlara bağlı olarak yer kaplamaksızın uyazda bulunurlar. Cevher ve cisim olmaksızın araz olamayacağı gibi araz olmaksızın cisim ve cevher de bulunamaz. Bu yüzden arazların geçici olması, cevher ve cisimlerin de geçici olmasını gerektirir. Sonuçta âlemin yapı taşları olan cevher, cisim ve araz önceden yok ile sonradan var olan yani yaratılan varlıklardır.

Yanıt Açıklaması: Aklî bilgi sağlam ve objektif delillere dayanıyor ve kesinlik ifade ediyorsa burhanî bilgi, şayet şüphe taşıyan veya subjektif delillere dayanıyorsa ve ancak ikna yoluyla anlatılması söz konusu ise buna hatâbî bilgi adı verilir. Haber yoluyla elde elde edilen naklî bilgi ise kesin bilgi anlamında yakînî ve şüpheli bilgi anlamında zannî şeklinde iki gruba ayrılır.

Yanıt Açıklaması: Arapça bir kelime olan “ilim” ve Türkçe’de bunun yerine kullanılan “bilgi” sözlükte “bilme”, “biliş” ve “tanıma” gibi anlamlara gelmektedir. Bilgi yerine kullanılan diğer kelime olan “marifet” ise, Arap dilcilerince ilim kelimesi ile eşanlamlı kabul edilmiş ise de, çeşitli bağımsız ilim dallarının ortaya çıktığı sonraki dönemlerde farklı anlamlar kazanmıştır. İlim, somut ve objektif gerçekliğin bilgisi için kullanılırken marifet, soyut ve sübjektif algıların ürünü olana bilgi anlamında kullanılmıştır.

Yanıt Açıklaması: Kelâm âlimleri Allah’ın ilmine öncesiz ve sonrasız anlamında kadim bilgi olarak nitelendirmiştir.

Yanıt Açıklaması: İslâm kültüründe ilimlere yönelik en erken sınıflamalardan birisini meşhur İslâm felsefecisi Fârâbî (ö. 339/950) yapar. O ilimleri “dil ilmi, mantık ilmi, matematik, geometri, astronomi, musikî gibi talimî ilimler, fizik ve metafizik, medenî ilimler, yani siyaset, fıkıh ve kelâm” şeklinde sınıflandırırken (Fârâbî, 1955), kelâmı, siyaset ve fıkıh gibi pratik (amelî) ilimler içerisinde değerlendirir.

Yanıt Açıklaması: İzmirli İsmail Hakkı -Yeni İlm-i Kelâm Şiblî Nu‘manî- İlm-i Kelâm-ı Cedid.

Yanıt Açıklaması: Haber yoluyla elde elde edilen naklî bilgi ise kesin bilgi anlamında yakînî ve şüpheli bilgi anlamında zannî şeklinde iki gruba ayrılır.

Yanıt Açıklaması: Kelâm ilminin müstakil bir ilim dalı olarak ortaya çıkışında Kırtas hâdisesi ve halife seçimi gibi ilk ihtilaflar, Siyâsî anlaşmazlıklar ve iç savaşlar, İnsanın düşünen bir varlık olması gerçeği ve Müslümanlar’ın diğer din, kültür ve medeniyetlerle karşılaşması etkili olmuştur fakat Hadis ve Tefsir metinlerinin farklı yorumlanması değil aslında Kur’ân ve Sünnet metinlerinin yorumlanması meselesi etkili olmuştur.

Yanıt Açıklaması: Yeni İlm-i Kelâm: Bütün şekilleriyle materyalizmi ve felsefi bir görüş olarak pozitivizmi reddeden, dine karşı yapılan biyolojik ve psikolojik teknikleri (Darwinizm, Freudizm) cevaplandıran, yeni felsefi cereyanları eleştirdikten sonra müsbet ilimden de istifade ederek, Allah’ın varlığını ispat eden, İslamın akâid konularını isbât ve izah ederek mukaddesâtı savunan bir ilim, olarak tanımlanmıştır.

Yanıt Açıklaması: Makâsıdü’lfelâsife’de İslâm felsefecilerinin görüşlerini tarafsız biçimde ortaya koyduktan sonra, Tehâfütü’l-felâsife’sinde bu görüşlerin kapsamlı eleştirisine yer verir. Yaşadığı dönemde hem dinî hem de siyasî açıdan ciddi bir tehdit unsuru hâline gelen Bâtınîler’e karşı yazdığı Fedâihu’l-Bâtıniyye de reddiye türü eserlerin örneklerindendir. Esmâ-i hüsnâ ve buna ilişkin meseleleri ele aldığı el-Maksadü’l-esnâ adlı bir eseri vardır. Ehl-i sünnet düşüncesinin de ortaya konulması gerektiği kanaatindedir ve bu sebeple kelâm ilmine dair özgün eserler de ortaya koymuştur. Bunlar arasında el-İktisâd fi’l-i’tikâd isimli eseri, bulunmaktadır.

Yanıt Açıklaması: Cisim, cevher ve arazdır.

Yanıt Açıklaması: Yakın dönem kelâmcılarının bir kısmı özellikle Hint Alt Kıtası’nda yaşayanları mucizeye farklı bakmışlardır. Örneğin S¸iblî ’ye göre Allah’ın koyduğu âdetlerin bozulması ve mucizenin hârikulâde olması düşüncesi doğru kabul edilemez. Çünkü Allah tarafından takdir edilen ‘adetler yani tabiat kanunları değişmez. Fakat tabiat kanunu olarak bilinen birçok husus aslında tabiat kanunu değildir. Öyleyse her önümüze gelen şeye tabiat kanunu diyemeyiz. Zira tabiat kanunlarına aykırı olayları aklın kabul etmesi söz konusu değildir. Bununla birlikte S¸iblî, Kur’ânda geçen olağanüstü olayların akla aykırı olmadığı görüşündedir. Bunların zamanla bilimsel keşiflerle gün ışığına çıkacağını ileri sürer. Seyyid Ahmed Han ise, hadîslerde geçen hissî mucizeleri inkar eder, Kur’ân’da geçen mucizleri de aşırı yoruma tabi tutar ve farklı anlamlar verir.

Yanıt Açıklaması: İslâm felsefecileri, ilimleri sınıflandırırken, üç ana ölçüte başvurmuşlardır. Birinci ölçüt, ilmin ele aldığı varlık sahasıdır. İkincisi, ilimlerde kullanılan yöntemdir. Üçüncüsü ise, gaye ölçütüdür ve buna göre ilimlerin varmak istediği sonuç esas alınır. Filozoflar tarafından yapılan ilim tasniflerinde, ilmin ele aldığı varlığın mahiyeti ve yüce olup olmaması en önemli belirleyicilerden birisidir.

Yanıt Açıklaması: Batı modern bilim anlayışının oluşumunda etkin rol oynayanlardan biri de Descartes’tir (1596-1650). Ona göre iyiyi kötüden ayırabilecek ve bilgide kesinliği verebilecek yegâne vasıta akıldır. O kesinliği sebebiyle matematiği kendisine model olarak almıştı. Kartezyen felsefenin kurucusu olan Descartes, ortaya koyduğu düalist anlayışla ilimde sekülerleşmenin meydana gelmesine de öncülük etmiştir.

Yanıt Açıklaması: Mu‘tezile ve Eş‘arî mezhebi mensuplarınca fiilî sı- fatlar adı altında bir sıfat grubu daha öngörülmüştür. Bu ayrımla onlar, Allah’ın kudret sıfatının taalluku/tecellisi ile ortaya çıkan fiilleri ayrı bir kategori olarak düşünmüşlerdir. Bu kategori, Allah’ın yaratması, diriltmesi, öldürmesi, rızık vermesi, yaşatması, ihsan ve ikramda bulunması gibi sıfatları ifade eder.

Yanıt Açıklaması: İbn Rüşd felsefesinin temel özelliklerinden birisi, felsefe ile din arasında bir uzlaşma arayışıdır. Ona göre bir hakikat bir diğerine zıt olamayacağı için, akılla elde edilen bilgi ve deliller ile vahiy yoluyla elde edilen bilgi ve deliller kesinlikle birbirine ters düşmez.

Yanıt Açıklaması: Nazar yani düşünme yoluyla elde edilmesi dikkate alınarak nazarî bilgi, son derece açık olduğundan apaçık bilgi anlamında bedihî bilgi, bir kanıt/delil yoluyla ulaşıldığından delile gereksinim duyan bilgi anlamında istidlali bilgi ve aklın hiçbir çaba sarf etmeksizin elde ettiği bilgi, zaruri/zorunlu bilgidir. Gündelik bilgi, İnsanın günlük yaşamında bir-iki tecrübeden genellemelere ulaşması şeklinde ortaya çıkan bilgidir.

Yanıt Açıklaması: Kıyâm bi nefsihî; bir başka varlığa ihtiyaç duymaması ve Vahdâniyet; bir ve tek yani yegâne olması, iki ve daha fazla olmaması demektir. Bu sıfatlar Allah’ın ne olmadığını anlatan sıfatlardır. Bu sebeple Allah’ın Selbî sıfatlarındandır.