Çağdaş Felsefe 2

Yanıt Açıklaması: Madde ve Hafıza’nın önemli bir yönü, zihin beden ilişkisi sorununu, zihin maddi gerçeklik ilişkisi sorunsalının çözümünde merkezî bir yere koymasıdır. Dolayısıyla bu özel fakat merkezî sorun, Bergson’un maddenin ne olduğuna ilişkin varsayımını ortaya koyduğu çerçeveyi belirler.

Yanıt Açıklaması: Mistik sözcüğü geniş anlamında gizemli olanı, olağan bilme araçlarıyla, sıradan gözlemlerle bilinemez olanı işaret eder. Mistik deneyim gerçekliğin doğrudan doğruya aklın dışında bir sezişle kavranmasıdır. Ortaya koyduğu bilgi de yaşantı merkezli bir bilgi türüdür.

Yanıt Açıklaması: Yaşam dünyası ile bilimin dünyası arasında nasıl bir ilişki olduğu sorusuna Husserl genetik fenomenoloji yoluyla bir yanıt arar. Statik fenomenoloji deneyimi nesneyi rehber edinerek yapı- sal bir biçimde betimler. Buna karşın genetik fenomenoloji bu yapısallığın öznel anlam verme süreçleri içindeki oluşumunu inceler.

Yanıt Açıklaması: Bergson on yedinci yüzyıldan beri düşünceye hâkim olan metafiziğe mesafe alarak pozitif bilimlere yönelir. Herbert Spencer’ın evrimciliğinde çağdaş biyolojinin gelişimine uygun bir doğa felsefesi bulduğuna inanır. Ancak Spencer’ın felsefesindeki zaman fikri fiziğe ve mekaniğe uygundur. Bergson bu zaman anlayışının zamanın gerçekliğini açıklayamadığı görüşündedir. Bu görüş, onu zamanın bilince nasıl verildiğini araştırmaya götürür. Bergson bilimlerin zaman anlayışını yetersiz bularak “sürem” olarak zamana yönelir. Doğa bilimlerinden gelerek psikolojiye odaklanmış ve bilincin verilerini araştırma konusu haline getirmiştir. Bergson’un Şuurun Dolaysız Verileri Üzerine Deneme’de bilinci (şuur), psişik hayatı açıklar ve bilinci, hafıza olarak tanımlayıp süremi varlığın bir ilkesi olarak ele alır. Böylece, filozof “Ben neyim?” sorusuna bir yanıt vermeyi hedefler. İkinci eseri önemli eseri Madde ve Hafıza’da ben ile evren arasındaki ilişkinin ne olduğu sorusu ele alınır. Bu soruya yanıt verebilmek için Bergson’un madde anlayışını de- 1 Evrimcilik, Charles Darwin’in (1809-1882), Türlerin Kökeni adlı eserinde (1859) tüm canlıların aslında ortak bir atadan doğduğunu, türlerin başlangıçta oldukları ya da yaratıldıkları gibi kalmadıklarını, dünyadaki yeni şartlara uyum sağlayarak sürekli bir değişim içinde bulunduklarını savunan görüştür. Darwin hangi canlıların varolacaklarını hangilerinin yokolacaklarını belirleyen mekanizmaya “doğal seçilim” adını verir. Biyolojinin 19. yy’da bir bilim olarak ortaya çıkmasında evrim düşüncesinin önemli bir payı vardır. Canlıların sınıflandırılması ve biyolojik sistematik bu düşünce sayesinde kurulabilmiştir. Charles Darwin’in teorilerinden etkilenen Herbert Spencer, evrim kavramını biyoloji alanından felsefe ve toplumbilim alanına taşımış olan bir düşünürdür.Üçüncü önemli soru kozmolojik bir sorudur: “Evren nedir?” İşte Yaratıcı Tekâmül bu soruyu yanıtlamak için kaleme alınmıştır. Dördüncü eseri Ahlâkın ve Dinin İki Kaynağı ise böyle bir metafizikten nasıl ahlâki bir yaşam çıkabileceğini bize gösterir.

Yanıt Açıklaması: Bergson’un kullandığı bilim modeli biyolojidir.

Yanıt Açıklaması: Böyle Buyurdu Zerdüşt adlı eser Bergson'a değil Friedrich Nietzsche'ye aittir. Doğru yanıt B seçeneğidir.

Yanıt Açıklaması: Varlığı enerji kaynağı olarak görme veya açığa çıkarma, varlığın başka bir şey olarak belirmesini, açığa çıkmasını da engeller. C seçeneğinde verilen bilgi Heidegger’in teknoloji ile ilgili olan görüşlerine göre yanlıştır.

Yanıt Açıklaması: Bergson, ikici bir başlangıç noktasından, “tin” ve “madde”nin tözce, yapıca farklılığından hareket etmektedir. O hâlde birbirinden farklı olan bu iki töz arasında nasıl bir ilişki kurulmaktadır? Madde ve Hafıza’da bu sorunun yanıtını aranır. İdealist bakış açısından “madde” zihinsel bir temsilden (söz, kavram, tümel, simge) ibarettir. Realist bakış açısına göre ise madde zihindeki temsilleri oluşturan şeydir. Bergson’a göre bu iki bakış açısı da hatalıdır. Bedenim ve beynim maddi evrenin bir parçasıdır. Bu nedenle, “madde” ne bütünüyle “ben merkezli” olarak ne de “ben” den bağımsız olarak kavranabilir. Evren bir imgeler bütünüdür. Onu bedenimle dıştan değil, içten tanır ve bilirim. İmge ne temsil ne de şeydir. “İmge” şeyden biraz az, temsilden biraz fazladır. Temsil ile imge arasında yalnızca bir derece farkı vardır. Algı, imgelerle; zekâ ise temsillerle işler. Sezgi hafızadır. Algı, maddenin genel kütlesini insan eyleminin yararına ayrı cisimlere böler. Fakat sezgi, algıdan çok farklıdır. O da alışkanlıklarla örgütlenmiş olarak ihtiyaç- lara göre yönlenir. Sezgi bir akli görü değil, bir içgüdüdür. Madde ile bilinç arasındaki ilişkiyi hafıza kurmaktadır

Yanıt Açıklaması: 1. grup: Belirlenimcilik, Nicelik, Statik bilme, Süreksizlik (Fotoğraf), Mekân, Madde, Zekâ 2. grup: Özgürlük, Nitelik ve yoğunluk, Dinamik bilme, Süreklilik (lm), Zaman (sürem), Bilinç-Hafıza-Tin, Sezgi

Yanıt Açıklaması: Heidegger, Marburg yıllarında verdiği derslerde fenomenolojiyi Aristoteles’in felsefesinin ışığında yeniden düşünür. Aristoteles Metafizik’te varlığın dört çeşit anlamı olduğundan söz eder. Varlık: 1) kategoriler anlamında, 2)dunamis-energeia (bilkuvve olan-bilfiil olan) anlamında, 3)hakikat anlamında, 4)öz ve ilinek anlamında anlaşılabilir. Peki, Aristoteles için varlığın başat anlamı nedir? Heidegger, Eski Yunan düşünürlerinin hakikati bir gizlilikten açığa çıkma (aletheia) olarak düşündüklerini vurgulayarak varlığın “hakikat” anlamını öne çıkarır.

Yanıt Açıklaması: Şuurun Dolaysız Verileri Üzerine Deneme’de Bergson zaman ve mekân, tin ve madde ikiciliği inşa eder.

Yanıt Açıklaması: Şuurun Dolaysız Verileri Üzerine Deneme’de Bergson zaman ve mekân, tin ve madde ikiciliği inşa eder. Bu koşut farklılıkların arasındaki farklılık bir derece farklılığı değildir, bir doğa farklılığıdır. Varlık böylece zamansal olan tin ile mekânsal olan madde biçiminde ikiye ayrılır. Deneme, zamanın bilince verilişini “sürem” kavramıyla ele alır. Eserin başında Bergson bilinç hallerinin miktarlar ve nicelikler olmadığını, nitelikler (qualités) ve yoğunluklar (intensités) olduğunu söyler. Bilinç hayatının doğal hâli bu yaşantıların sürekli bir değişim içinde bulunmasıdır. Ancak bu değişim derece derece olur, bir bilinç hâlinden bir di- ğerine aniden geçmek nadir bir olaydır.

Yanıt Açıklaması: Yaratıcı Tekâmül’de Bergson Neo-Darwinizmin mekanikçiliği ile Neo-Lamarkçılığın erekselciliği arasında bir üçüncü yol bulmaya çalışır.

Yanıt Açıklaması: Heidegger’in düşüncesinin iki kökeni vardır: Aristoteles’in felsefesi ve Husserl’in fenomenolojisi. Onun düşüncesi, fenomenolojinin bir bilinç felsefesi olmaktan çıkarılması sürecinden olduğu kadar, Eski Yunan’ın fenomenolojik bir tarzda yorumlanması sürecinden doğmuştur.

Yanıt Açıklaması: Ideen hem aşkın idealist bir konumdan yazılması hem de getirdiği yöntemsel yenilikler dolayısıyla Mantıksal Araştırmalar’dan farklıdır. Mantıksal Araştırmalar’da yapılan çözümlemeye yorumcular noetik çözümlemeye karşılık düşer, zira bilinç edimlerinin incelenmesine öncelik verilmiştir. Oysa Husserl daha sonra, Ideen I’de noematik çözümleme dediği yöntemi keşfedecektir. Bu çözümleme şeyi bana nasıl (im Wie) beliriyorsa öyle betimlemeye dayanır.

Yanıt Açıklaması: Heidegger’e göre, varlıkla düşüncenin birbirini sahiplenmesi olayı Ereignis'tir.

Yanıt Açıklaması: Heidegger, Eski Yunan düşünürlerinin hakikati bir gizlilikten açığa çıkma (aletheia) olarak düşündüklerini vurgulayarak varlığın “hakikat” anlamını öne çıkarır.

Yanıt Açıklaması: Bergson’un felsefesi başlıca dört eserinde bulunur: 1. Şuurun Dolaysız Verileri Üzerine Deneme (Essai sur les données immédiates de la conscience (1889)). 2. Madde ve Hafıza (Matière et mémoire (1896)). 3. Yaratıcı Tekâmül (L’Évolution créatrice (1907)). 4. Ahlâkın ve Dinin İki Kaynağı (Les deux sources de la morale et de la religion (1932)) Bu dört eserden başka filozofun Gülme (Le Rire, (1900)), Sürem ve Eşzamanlılık (Durée et simultanéité (1922)) gibi iki kitabı da vardır.

Yanıt Açıklaması: Zekânın faaliyet alanı mekânsal madde alanıdır ve zekâ doğada, belirlenimcilik usulüyle çalışarak belli sınırlar içinde mutlak hakikate erişebilir. Buna karşın, zekâ bize hayatın mutlak bilgisini sağlayamaz, bütün varlıkları içeren evreni açıklayamaz.

Yanıt Açıklaması: Fenomenolojiye yaklaşımını Platon’un Sofist diyalogunda ve Aristoteles’in Metafizik’inde bulduğu varlık düşüncesi yönetir. Heidegger’in, Husserl’in fenomenolojisinin yine de bir takipçisi olduğu söylenebilir mi? Husserl fenomenolojiyi “Şeylerin kendisine gidelim.” çağrısıyla tanıtmıştı. Bu bir felsefe yapma biçimine davettir. Fenomenolojinin en önemli iddialarından biri, “şeyin kendisi”nin görünüşün ardında kalan, bizim hiçbir zaman ulaşamayacağımız bir varlık, bir öz olmadığıdır. Husserl fenomenolojisi varlığın kendisini kendisi olarak gösterdiğine inanır ve fenomenolojinin asıl sorununu varlığı çarpıtmadan onun bilince kendini nasıl veriyorsa öyle alımlanması olarak görür. Dolayısıyla, esas meselesi, bilincin, ona kendisini veren varlıkla ilişkisini nasıl kurduğudur. Heidegger, fenomenolojiyi yeniden düşündüğü yıllarda, varlığın kendisini bize zaten verdiğini, fenomenolojinin esas sorununun varlığı görmenin doğru yolunu, yöntemini bulmak olduğunu reddeder. Heidegger’e göre bize belirenler varolanlardır, varolanın varlığı, hatta varlığın kendisi ise belirmez.