Yöresel Mutfaklar

Yanıt Açıklaması: Doğu Anadolu Bölgesi’nde, yer şekilleri ve iklim özellikleri, tarımsal faaliyetleri olumsuz etkilemiştir. Bölge yüzölçümünün %10’unda ancak tarım yapılabilmektedir. Bölgedeki tarım etkinlikleri en çok bölgenin güneyindeki çöküntü ovalarında; Elbistan, Malatya, Elazığ ve Muş ovalarında yoğunlaşmıştır. Patates, lahana gibi çeşitli sebzeler yetiştirilmekle birlikte genelde sıcaklığın düşük olmasından dolayı sebze üretimi yapılmamaktadır. Bu nedenle sebze tarımına en az elverişli bölge Doğu Anadolu’dur. Bu bölgenin yöresel mutfaklarına da yansımış ve sebze yemeklerinin mutfaklarda çok az yer tutmasına neden olmuştur. Bölgede en fazla tarımı yapılan ürün; düşük sıcaklığa dayanıklı olduğu, kısa sürede hasat edilebildiği ve hayvan yemi olarak kullanıldığı için arpadır. Arpadan sonra buğday gelmektedir. Tütün Bitlis, Malatya ve Elazığ çevresinde, pamuk ise Iğdır Ovası’nda yetiştirilmektedir. Kayısı üretimi özellikle Malatya’da yapılmakta olup bölge kayısı üretimiyle Türkiye’de ve dünyada ilk sırada yer aldığından, Malatya’da “Kayısı Araştırma Enstitüsü” kurulmuştur. Enstitüde hacıhaliloğlu, kabaaşı, çataloğlu, soğancı, hasanbey, şekerpare, aprikoz gibi çok sayıda tescili bulunan kayısı türü ile ilgili başta ürün kalite ve verimini artırmak olmak üzere çeşitli çalışmalar yürütülmektedir (http://arastirma.tarim. gov.tr/kayisi). Bölgede özellikle Malatya yöresel mutfağında, kayısıyı tatlılardan kebap yapımına kadar çeşitli alanlarda görmek mümkündür.

Yanıt Açıklaması: Verilen tarif Niğde Tavası’na aittir.

Yanıt Açıklaması: Destinasyon: Varılacak olan yer (Türk Dil Kurumu). Turistik kaynakların kümelendiği bir coğrafi alan (destinationerciyes. com). Turizmin temel ekonomik faaliyetler arasında yer aldığı ülkeler, bölgeler veya şehirler (T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı). Turistler için cazip kabul edilecek farklı doğal çekicilikleri ve özellikleri barındıran yerler (Duman ve O¨ztürk, 2005: 10).

Yanıt Açıklaması: Lalezar, ayva galyası, çar­dak kebabı, etli erik yemeği, kestane yemeği, paça, pideli kebap, yörük kebabı, ciğer pilavı, güvercin bunu, İnegöl köftesi, kaba köfte, ayva bastı, bezelye kavurması, kereviz yemeği, kestaneli lahana sarma, sahan böreği, Bursa lokumu, haşlama tatlısı, kestane şekeri, kesta­neli bal kabağı tatlısı, Revaniye tatlısı ve süt helvası bir çırpıda sayılabilecek önemli bursa yemeklerindendir. Haseki pilavı, İstanbul saray mutfağına aittir.

Yanıt Açıklaması: Marmara Bölgesi’nin yöresel mutfaklarına; Tekirdağ, Edirne, Bursa ve Balıkesir ör- nek olarak verilebilir. Bölgede tarihi çok eskilere dayanan bir lezzet olan peynir helvasını Tekirdağ’da ve bir türünü de Balıkesir’de höşmerim adıyla görmek mümkündür. Doğru cevap D'dir.

Yanıt Açıklaması: Ulusal Gıda ve Beslenme Stratejisi Çalışma Grubu (Devlet Planlama Teşkilatı, 2003) tarafından oluşturulan rapora göre Türkiye’de bölgelere göre besin tüketim durumunda farklılıklar görülmektedir. Buna göre; en yüksek meyve tüketimi Ege Bölgesinde, en yüksek balık tüketimi Karadeniz Bölgesinde, en düşük balık tüketimi Güneydoğu Anadolu Bölgesindedir. Güneydoğu Anadolu Bölgesinde yoğurt tüketimi süt tüketiminden daha fazladır. Kümes hayvanı tüketimi sadece Ege Bölgesinde koyun ve kuzu eti tüketiminden fazladır. İç Anadolu ve Doğu Anadolu Bölgelerinde kümes hayvanı tüketimi ve balık tüketimi yüzdeleri eşittir. Güneydoğu ve Doğu Anadolu Bölgelerinde sıcak içecekler (özellikle çay) kola tüketiminden daha fazladır. Bütün bölgelerde meyve suyu tüketimi sıcak içecek tüketiminin daha altındadır.

Yanıt Açıklaması: Her etnik grubun yeme alışkanlıklarını ve yeme kültürünü taşıyan Marmara Bölgesi’nde ağırlıklı olarak Türk, Balkan, Rum, Ermeni, Yahudi mutfak kültürlerinin etkilerine sıklıkla rastlanmaktadır.

Yanıt Açıklaması: Doğumlarda, sünnetlerde, anmalarda ve ölümlerde geleneksel olarak yenen yemeklerde pek çok usul ve ürün olmakla birlikte et kavurma, pirinç pilavı, zerde tatlısı ve ayran vazgeçilmez bir menü gibi kabul edilmiştir.

Yanıt Açıklaması: Rize çevresinde turunçgiller yetiştirilirken son yıllarda Rize ve Trabzon çevresinde kivi tarımı yapılmaya başlanmıştır.

Yanıt Açıklaması: Toplumların yöresel mutfakları ve beslenme biçimlerini; tarihsel süreç içinde etkili olan coğrafi, ekolojik, kültürel ve ekonomik özellikler şekillendirmektedir. Din ve inanışlar, bölgeye has hayvan ve bitki çeşitliliği, toplumların ekonomik yapıları ve bu yapıların şekillendirdiği gündelik yaşam tarzları, mutfağın temel belirleyicisi konumunda olabilmektedir.

Yanıt Açıklaması: Gelin görme geleneği Ankara’nın Çamlıdere ilçesinin Çukurören Köyü’nde sadece bayram günlerinde gerçekleştirilir. Damat adayı bayram namazından çıkar çıkmaz aldığı hediyelerle birlikte nişanlısının evine gider. Öğle vakitlerine doğru gelin mutlaka un helvası yapar. Ayran, yoğurt veya süt gibi yiyeceklerden de yanına alarak kayınvalidesinin evine gider. Un helvası “Tatlı yiyelim, tatlı konuşalım.” mesajı verirken un helvasız yapılan ziyaret olumsuz karşılanır. Doğru cevap E seçeneğidir.

Yanıt Açıklaması: Ermeni mutfağının önemli yemeklerinden olan “uskumru dolması” hazırlanırken kavurma ve kızartma teknikleri uygun ölçülerle kullanılmakta, Türk ve Rum mutfaklarının vazgeçilmesi olan yahniler hazırlanırken haşlama, kavurma ve sos içinde pişirme teknikleri dengeli bir biçimde uygulanmaktadır.

Yanıt Açıklaması: Konya Mevleviliğin merkezi durumundadır. Bu nedenle bölgede pişen yemeklerde, özellikle pilavlarda Mevlevi dergâh mutfağının etkileri görülmektedir.

Yanıt Açıklaması: Balıkesir’le özdeşleşmiş yemekler arasında hamur çorbası, börülce salatası, Erdek havyarı, yumurta dolması, soslu fileto balık, uskumru, dağar kebabı, sura, yoğurtlu et, kırmızıbiberli börülce, Avunya mantısı, Balıkesir kaymaklısı, höşmerim, kalçunya ve mafiş sayılabilir. Doğru yanıt D'dir.

Yanıt Açıklaması: Marmara Bölgesinin özellikle Akdeniz iklimi etkisi altındaki güney kıyılarında yetiştirilir. Özellikle Gemlik zeytinleri ülkemizin en kaliteli sofralık zeytinlerini oluşturur.

Yanıt Açıklaması: Doğu Anadolu Bölgesinde en önemli ekonomik faaliyet hayvancılıktır. Erzurum-Kars Bölümünde yaz yağışları ile oluşan çayırların geniş alan kaplaması, büyükbaş hayvancılığın gelişmesini sağlamıştır. Bölgenin güneyindeki ovalık alanlarda ise küçükbaş hayvanlardan koyun yetiştiriciliği önem kazanmıştır. Dağlık yörelerde kıl keçisi yetiştirilmektedir. Canlı hayvan, yapağı, tereyağı ve peynir halkın önemli geçim kaynaklarıdır. Hakkari, Kars ve Bitlis'te arıcılık da gelişmiştir. Türkiye bal üretiminin %20’si Doğu Anadolu Bölgesi’nde yapılmaktadır. Doğu Anadolu Bölgesindeki hayvancılık faaliyetleri yöresel mutfaklarında da etkisini göstermektedir. Bölgede çoğunlukla et ve süt ürünlerine dayalı bir mutfak kültürü gelişmiştir. Doğru cevap E şıkkıdır.

Yanıt Açıklaması: Arpa: Soğuğa ve sıcağa dayanıklıdır. Bundan dolayı buğdayın yetişebildiği her yerde yetişir. Ayrıca düşük sıcaklıktan dolayı buğdayın yetişemediği Doğu Anadolu’nun yüksek yerlerinde de tarımı yapılabilir. Üretim en fazla İç Anadolu Bölgesi’nde gerçekleşir.

Yanıt Açıklaması: Eski Türklerde kışın tüketilmek üzere kurutularak saklanan yoğurt, günümüzde de “kurut” adıyla Anadolu’da bazı yörelerde görülmektedir. Yoğurda ılık suyun katılıp hayvan derilerinden elde edilen tulumlarda çalkalanarak tereyağı çıkartılması, yağı alındıktan sonra tuz konularak kaynatılması ve süzülmesi ile çökelek, keş gibi peynir türlerinin yapılması geleneği hâlâ devam etmekte, süt ve süt mamulleri olan yoğurt, ayran, peynirin çeşitleri bugün de sofralarda yerini almaktadır. Doğru cevap B şıkkıdır.

Yanıt Açıklaması: Güneydoğu Anadolu Bölgesinin yöresel mutfaklarında görülen yemek çeşitlerine; karakavurma, borani, sarıksak aşı, pişi, börek çorbası ya da diğer adıyla tutmaç, bulgur ve kara etle yapılan yemekler, etli, salçalı, baharatlı sebze yemekleri ve bazı tatlılar örnek olarak verilebilir. Doğru cevap C şıkkıdır.

Yanıt Açıklaması: Bingöl mutfak kültüründe de ekmeklerin önemli yeri vardır. Bingöl ve köylerinde ekmek ağırlıklı olarak buğday unundan yapıldığı gibi mısır ve darı unundan da yapılmaktadır. Köylerde halkın “nun kuryek” tabir ettiği ekmek ayrı bir tada sahip olup çevrede çok sevilen bir ekmek çeşididir. Doğru yanıt E'dir.