Gastronomi Tarihi

Yanıt Açıklaması: Yakın Doğu’da Bereketli Hilal olarak adlandırılan ve İran’da Zagros Dağları’nın güneybatı eteklerinden başlayıp Güneydoğu Toroslar, Amanos ve Lübnan Dağları’nın doğu eteklerini de içine alan hilal biçimli alanda yapılan arkeolojik ve arkeobotanik çalışmalar, özellikle buğdaygillerle ilgili çok çarpıcı bilgilerin elde edilmesini sağlamıştır.

Yanıt Açıklaması: Geleceği ya da olacak olanları tahmin edebilmek için doğayı ilgilendiren güncel gözlemleri kullanabilmek, yani, bulutların oluşumunun, hayvanların ayak izlerinin, ilk ve sonbaharlarda kuşların göçlerinin ve geri dönüşlerinin, bitki dünyası ile ilgili gözlemlerin ne anlama geldiğini anlamakla ilgili olan Doğal Tarih Zekâsı insanın diğer zekâları ile bütünleşik olarak ortaya koyduğu ürünlerde kendini göstermektedir. Burada belirtileni açıklayabilecek en iyi örnek ise Paleolitik Dönem mağara resimleridir.

Yanıt Açıklaması: Soya Fasulyesinin Uzak ya da Doğu Asya’da yayılımı, Kore Yarımadası’nda evcilleştirilip tarımı yapılmaya başlandıktan sonra Japonya ve ana karaya yayılmıştır.

Yanıt Açıklaması: Orta Anadolu neolitik kültürlerinin en eskilerinden biri olan Çatalhöyük’te besin maddesi olarak tüketildiği düşünülen bitki ve hayvanların nasıl tüketildiği bir başka deyişle nerede ve nasıl pişirildikleri konusu da önemlidir. Öncelikle tahılların volkanik kökenli kayaçlar olan bazalt ya da andezitten yapılmış sürtme taşları arasında öğütüldüğü ve daha sonra kilden yapılmış fırın ve ocaklarda ekmek hâline getirildiği çıkarsaması kazı buluntularına bakılarak rahatlıkla yapılabilmektedir.

Yanıt Açıklaması: Roma evlerindeki yemek yenilen, her biri üç konuk alan divanı olan ve divanların sıralanmasıyla U şeklini alan odaya Triclinium denilir.

Yanıt Açıklaması: Çok fazla silisyum içeren volkan lavlarının yeryüzüne çıkarak aniden soğumasıyla oluşan camsı maddeye obsidiyen ya da volkan camı denilmektedir.

Yanıt Açıklaması: Güherçile: Potasyum nitrat, olarak da adlandırılan bir potasyum bileşiğidir. Bileşik doğal hâlde kayaçlarda ve mağaralarda oluşan beyaz renkli kabuksu yapıda bulunur. Genellikle; gübreler, roket itici yakıtı ve havai fişeklerin üretiminde kullanılır; kükürt ve odun kömürü ile belirli oranlarda karıştırılırsa kara barutu oluşturur. Gıda katkısı olarak kullanıldığı Avrupa Birliği normlarında E252 olarak adlandırılır.

Yanıt Açıklaması: Şölenlerde sunulan yiyecek ve içeceklerle şölen sırasında yapılan birçok uygulama antik kaynaklarda zaman zaman değinildiği için günümüze kadar bilgi olarak ulaşabilmiştir. Apicius adlı efsanevi gurmenin hazırladığı sanılan kitap özellikle Geç Roma Dönemi’nden günümüze tam olarak ulaşmış tek el yazması kitaptır. Bu kitap sayesinde edinilen bilgilerin doğruluğuysa arkeolojik kazılarda ortaya çıkarılan duvar resimleri ve diğer buluntularla kısmen de olsa kanıtlanmıştır.

Yanıt Açıklaması: Hitit mutfak kültürüne bu açıdan yaklaşıldığında bazı ipuçlarını yine yazılı belgelerde yakalamak olasıdır. O¨rneğin NINDA KASKAL olarak adlandırılan ve Hitit dili araştırmacılarınca “yolculuk ekmeği” ya da “yolluk ekmeği” denilen ekmek acaba peksimet olabilir mi? Unutulmamalıdır ki yolculuk sırasında kişinin yanına aldığı gıda maddeleri genellikle çabuk bozulmayan dayanıklı yiyecekler olmalıdır. Aynı şekilde metinlerde NINDA.E´RIN olarak geçen ifade “asker ekmeği” olarak anlamlandırılmakla birlikte Hititologlarca geç bayatlayan bir ekmek yani peksimet olarak düşünülmektedir. Aynı şekilde arpadan bira, buğdaydan boza, üzümden şarap, sirke ya da pekmez yapılması, meyvelerin kurutulması veya kayısı pestili gibi ürünlerin Hititler tarafından üretilmiş olması şaşırtıcı olmamalıdır. Tuzlayarak veya kurutarak etlerin saklanması da yine Anadolu’da kullanılmış olup bunların arasında koyun budu, tavşan eti ve çeşitli kuşların bulunduğu araştırmacılarca ifade edilmektedir. Ayrıca Hitit metinlerinde GA ideogramı ile gösterilen süte gelindiğinde GA.KIN.AG ile gösterilen peynirin ve GA.KALA.GA ile gösterilen ve koyun sütü ile yoğurt anlamına gelen sözcüklerin bulunması, bunun yanı sıra GA.EM.SˆU sözcüğünün ekşimiş süt anlamına gelişi, yine sütten bazı fermantatif yöntemlerle değişik ürünlerin elde edildiğini gösteren kanıtlar olarak kabul edilebilir. Bu durumda Hititli üreticilerin saklama yöntemlerini bildiklerini belirtmek olasıdır.

Yanıt Açıklaması: Omnivor: Hepçil veya Hepobur olarak da adlandırılmaktadır. Hem et hem de otla beslenen canlıların genel adıdır.

Yanıt Açıklaması: İnsanın pişirme ve gerçek anlamda yemek yapması için yaşam biçiminde bir devrim gerçekleştirebilmesi  bunun için de gerekli bilgi birikimine ve bilişsel düzeye ulaşması ve doğal tarih zekâsı sayesinde elde ettiği bilgilerle, teknik ve sosyal zekâsının birikimlerini kaynaştırması gerekmektedir. Bu da olasılıkla Üst Paleolitik Çağ ile birlikte ortaya çıkmış gibi görünmektedir.

Yanıt Açıklaması: Anadolu Mutfağı’nın Neolitik Çağ’daki kökenlerini sadece Doğu ve Güneydoğu Anadolu’ya bağlamak tam olarak doğru sayılmayacaktır. Yaklaşık aynı dönemlerde ve biraz sonrasında Orta Anadolu’da Aşıklı Höyük, Can Hasan ve Çatalhöyük yerleşimleri de bu dönem hakkında bilgiler vermektedir. Aynı dönemde Aşıklıhöyük insanlarının buğday çeşitlerini, arpa, karaburçak (Vicia ervilla), mercimek (Lens culinaris) ve bezelye (Pisum sativum) türlerini tarıma aldığı; birinci ünitede sayılan diğer yabani hayvanlarla koyun ve keçiyi tanıdıkları, yine badem, fıstık, çitlembik ve yabani otlardan yararlandıkları saptanmıştır.

Yanıt Açıklaması: Yapısalcı düşüncenin kurucularından Levi-Strauss; “Vahşiler (Yabaniler)” adını verdiği araştırmada, yiyecekler ile kültür arasındaki bağlantıyı; Çiğ-Pişmiş, Çiğ-Çürümüş, Dönüşmüş-Dönüşmemiş, Kültür-Doğa, Ateşte Kızarmış-Haşlama gibi ikili karşıtlık sistemini kullanarak açıklama yoluna gitmiştir.

Yanıt Açıklaması: M.Ö. yaklaşık 4 bin yılında bazı köklü değişiklere neden olan yeni bir dönem başlamıştır. Söz konusu dönem; ilk yerleşim yerlerinden biri olan Uruk’la aynı adı taşımaktaydı. Dünyanın tam anlamıyla ilk şehri olarak büyümeye başlamıştı. Özellikle yukarıda bahsedilen icatlardan birisi olan çömlekçi çarkının icadı söz konusu şehrin gelişmesinde etkili olmuştu.

Yanıt Açıklaması: Buğday ve arpanın ana vatanı olan Güneydoğu Anadolu’da bu iki ürünü öğütüp suyla karıştırarak değişik hamur veya bulamaçlar yapılmış bu bulamaç etle karıştırılmış olabilir. Bunun yanı sıra çimlenmiş arpadan bira, buğdaydan boza benzeri Fermentatif ürünler de yine Güneydoğu Anadolu’da geliştirilmiş olabilir. Bu tahminlerin maddi kanıtları ise Göbeklitepe’de 1995’ten 2013’e kadar ortaya çıkarılan kireç taşından yapılmış, yaklaşık 160 ile 240 litre arasında hacimleri olan yedi adet çok büyük tekne içinden alınan örnekler üzerine yapılan analizlerdir. Bu teknelerden altısı Akeramik Neolitik dönemin ikinci evresi sayılan B evresine ait tabakada yani günümüzden yaklaşık 10.800 yıl öncesine aittir. Bu tekneler üzerinde uygulanan arkeometrik yöntem sonucu teknelerin içinde tahıl ürünlerinin fermente edildiğinin göstergesi olan oksalik asit tuzu oksalata rastlanmış ayrıca teknelerin bazılarında içindeki bulamacı karıştırıcı olarak kullanıldığı düşünülen yaban eşeği kürek kemiği ele geçmiştir. O¨zetle söylenecek olursa kapların içinde tahıldan özellikle de dövülmüş ya da kırılmış arpa ve buğdaydan elde edilmiş olan ve bunların suyla karıştırılması sonucu nişastanın çiriş- lenmesiyle ortaya çıkan bir bulamaç bulunmaktadır. Bahsi geçen bulamaç ya da koyu kıvamlı madde, kürek kemikleri ile karıştırılmaktaydı. Belki en kadim yemeklerden biri olabilecek bu ürün akla hemen keşkek türü bir yemeği getirmektedir ki bunun günümüzden 10.800 yıl önce üretilmiş olması olasılığı çok yüksektir

Yanıt Açıklaması: Paleolitik Beslenme, Neolitik dönemle birlikte yerleşik yaşam ve tarımın ortaya çıkışıyla bugün klasik Akdeniz tipi beslenme biçimi denilen beslenme biçimine yakın bir şekle dönüşmüştür.

Yanıt Açıklaması: Bereketli Hilal: Bereketli Hilal ya da Münbit Hilâl, Ortadoğu’da, Batı ve Ortadoğu uygarlıklarının doğduğu bölgedir. Terimi ilk kez ABD’li doğu bilimci ve arkeolog James Henry Breasted kullanmıştır.

Yanıt Açıklaması: Güneydoğu Anadolu’da yapılan kazı çalışmaları günümüzden 12.000 ile 10.000 yıl öncesi gibi oldukça erken bir dönemde Arkeobotanik ve arkeozoolojik çalışmalar ilk tarıma alınan bitkilerin buğday, arpa, mercimek, bezelye, burçak, keten ve kenevir; evcilleştirilen ilk hayvanların ise köpek, koyun, keçi ve domuz olduğunu göstermektedir.

Yanıt Açıklaması: Nereden ve hangi yolla geldikleri kesin olarak bilinmeyen Sümerler, Güney Mezopotamya’daki köy kültürünü kent kültürüne çevirmişlerdir. Ur, Uruk, Lagaş, Kiş ve Urnamu gibi kent devletleri kurulmuş ve ilk defa Uruk Kralı Lugalzagizi tarafından tek bir yönetim altında toplanmıştır. Özellikle geliştirmiş oldukları çivi yazısı; Akkad, Asur, Babil, Pers, Hitit ve Urartu uygarlıkları tarafından kullanılmış, Fenikelilerin geliştirmiş oldukları alfabeye de temel teşkil etmiştir.

Yanıt Açıklaması: Anadolu’da Hititler Dönemi’nde Amerika kıtasının keşfiyle gelen domates, patates, mısır, tütün, hindi gibi bitki ve hayvanların o dönemde bulunmadığı kesinlikle söylenebilir.